در اولین شماره از نشریه کرمان‌شهر در سال جدید پرونده‌ای دیگر از مسایل شهری را باز می‌کنیم و در این پرونده اهمیت و ضرورت پیاده‌راه سازی در کرمان را بررسی می‌کنیم. در ابتدای این برگ، تعریفی کوتاه از پیاده‌راه را بیان کرده و در ادامه نظرها و پیشنهادهای تعدادی از هم‌شهریان را درباره این موضوع مرور می‌کنیم.
یکی از نقایص عمده‌ی شهرسازی معاصر در جهان، سرسپردگی بیش از حد شهرسازان به نیازهای حرکت سواره‌ها وغفلت از حفظ و ساماندهی فضاهای پیاده و حرکت پیاده‌ها است. برخی از جامعه‌شناسان عقیده دارند همین امر یکی از عوامل عمده‌ی کاهش ارزش‌های اجتماعی، فرهنگی و بصری در فضاهای شهری و کاهش عملکرد و کارایی آنان است. این در حالی است که حرکت پیاده و فضاهای پیاده (پیاده‌راه‌ها) از یک سو مهم‌ترین امکان برای تجلی و دریافت ارزش‌های بصری در فضاهای شهری بوده و از سوی دیگر افزایش حضور پیاده در شهرها به افزایش تعاملات اجتماعی شهروندان کمک می‌کند؛ بدین ترتیب وجودپیاده‌راه‌ها در شهرها و به ویژه در بافت‌های تاریخی، باعث زنده و فعال شدن آن‌ها و به‌طور کلی موجب ارتقای عملکرد فضاهای شهر از دو بعد کارکرد اجتماعی و بصری می‌شود.
نگرش پیاده‌راه سازی نیز مانند بسیاری از اقدامات در طول زمان دچار تغییر و تحول شده است. در ابتدا، یعنی دوره‌ی مدرنیسم، سعی شد تا در کنار محیط سواره یک‌سری محور مستقل پیاده نیز ایجاد شود. در آن دوران، طرح‌هایی ارائه شد که محورهای پیاده از محورهای سواره جدا باشند اما در برخی مناطق محورهای پیاده در یک‌سری از سطوح مثل محلات جواب نداد و به فضاهایی سوت و کور تبدیل شد؛ همین امر باعث شد که طراحان شهری دوباره به پیاده‌راه سازی توجه بیش‌تری بکنند.
در کرمان نیز در دوره‌های مختلف نگاه‌های متفاوتی بر طراحی شهری حاکم بود. در بعضی دوره‌ها به سواره‌راه سازی توجه بیش‌تری شده و در بعضی دوره‌ها طراحی شهری با مقدم دانستن پیاده‌ها طراحی شده است.
با توجه به این‌که در طراحی شهرها یکی از مهم‌ترین نکاتی که مورد توجه قرار می‌گیرد نیازهای شهروندان است، در این شماره سعی کردیم دیدگاه تعدادی از شهروندان را در این زمینه منعکس کنیم.
در گفت‌وگو با هم‌شهریان‌مان از آن سوال کردیم:
• چقدر اهل پیاده‌روی هستید؟
• کدام خیابان‌ها را برای پیاده‌روی مناسب می‌دانید؟
• چقدر از وسایل نقلیه‌ی عمومی استفاده می‌کنید؟
• شهرداری برای ترغیب مردم به پیاده‌روی در شهر چه باید بکند؟
• شما با پیاده‌راه کردن میدان توحید(ارگ) موافق‌اید؟
• پیاده‌راه کردن کرمان در جذب گردشگران هم تاثیری دارد؟
• آقا. 68 ساله. بازنشسته
- شهر کرمان شهری قدیمی است و تاریخ کهنی دارد. خیابان‌ها هم قدیمی هستند و تماشای این بافت تاریخی بسیار جذاب و دیدنی است. به همین سبب کرمان ظرفیت این را دارد که در خیابان‌های بافت تاریخی آن راه رفته و از دیدن مناظر لذت ببریم اما متاسفانه با افزایش جمعیت برای گسترده شدن پیاده‌روها کاری انجام نشده است.
در شرایط فعلی اگر بخواهیم در خیابانی پیاده‌روی کنیم یه به افراد یا به اشیا برخورد می‌کنیم و به همین سبب نمی‌توانیم با آرامش در این فضاها پیاده‌روی کنیم.
- خود من به‌خاطر سن‌ام و با توجه به بیماری که دارم باید به دستور پزشکان حدود 30 تا 40 دقیقه فقط پیاده‌روی کنم و اجازه‌ی انجام دادن ورزش دیگری را ندارم اما متاسفانه حتی یک خیابان هم در سطح شهر نداریم که بتوانم در آن پیاده‌روی کنم. متاسفانه مکان مشخصی را برای پیاده‌روی نداریم؛ برای پیاده‌روی در خیابان‌ها هم به دلیل سطح ناهموارپیاده‌روها، وجود وسایل مغازه‌دارها در پیاده‌روها، نامناسب بودن جوهای آب و یک‌دست نبودن سطح پیاده‌روها امکان پیاده‌روی وجود ندارد.
در بسیاری از پارک‌ها هم به دلیل وجود افراد مختلف برای ما سالمندان محیطی که بتوانیم با آرامش پیاده‌روی کنیم وجود ندارد.
- من با پیاده‌راه شدن کرمان بسیار موافق‌ام اما چون سامانه‌ی حمل و نقل عمومی ما مشکل دارد باید در این زمینه مدیریت بهتری شود. من از وسایل نقلیه‌ی عمومی اصلا استفاده نمی‌کنم چون استفاده از وسایل نقلیه اتلاف وقت است و ترجیح می‌دهم بیش‌تر پیاده‌روی کنم. از تاکسی هم استفاده نمی‌کنم و ماشین شخصی را ترجیح می‌دهم چون با توجه به قیمت، تعداد مسافرها و نبودن تاکسی در همه‌ی مسیرها ترجیح می‌دهم با همه‌ی مشکلات یا پیاده تردد کنم یا با وسیله‌ی شخصی خودم.
- به نظر من بهتر است خیابان شریعتی تا میدان شهدا (مشتاق) را پیاده‌راه کنند. این کار برای جذب گردشگر هم خیلی مفید است. در شهرهای دیگر هم این کار را انجام داده‌اند.
- پیشنهاد من به شهرداری این است که حداقل سطح پیاده‌روها را صاف و هموار کند تا ما سالمندان بتونیم در این مسیرها راحت‌تر راه برویم. در مسیرها فضای سبز ایجاد کند و مغازه‌دارها را موظف کند که وسایل‌شان را از پیاده‌روها جمع کنند. باید برای این کار از راه‌کاری غیر از جریمه کردن استفاده کند.
• خانم. 65 ساله. خانه‌دار
- من به‌خاطر کمردرد و پادردم باید پیاده‌روی کنم، مدتی هم پیاده‌روی کردم اما چون پیاده روها بیش‌تر جاها اشغال شده است به راحتی نمی‌توانم پیاده‌روی کنم.
همین امروز که بعد از مدت‌ها پیاده‌روی کردم مجبور شدم در خیابان راه بروم که به خودی خود بسیار خطرناک است. من خیلی مشتاق پیاده‌روی‌ام ولی در نهایت در خانه نیم‌ساعتی راه می‌روم که البته لذت پیاده‌روی و تاثیری که پیاده‌روی در فضای سبز یا در سطح شهر دارد را ندارد. در شهر هم جایی برای پیاده‌روی نمی‌شناسم. بارها برای پیاده‌روی به هفت باغ هم رفته‌ام اما متاسفانه فضای هفت باغ هم فضای مناسبی برای بانوان هم سن من نیست.
- به نظرم شهرداری باید در اولین قدم بعضی پارک‌ها و خیابان‌ها را حتی به صورت محدود چه از نظر مکان و چه حتی زمان به پیاده‌روی اختصاص دهد.
- من با تبدیل کردن میدان توحید(ارگ) به فضای پیاده‌که شبیه میدان نقش جهان اصفهان می‌شود، خیلی موافق‌ام. این طرح هم برای خود ما کرمانی‌ها و هم برای بازدیدکننده‌ها جذاب خواهد بود. این فضا می تواند نمادی برای شهر کرمان باشد.
- از استاندار و شهردار کرمان این انتظار را دارم که به این مسایل بیش‌تر توجه کنند. ما این تجربه را در مورد هفت باغ داریم. هرچند الان فضای هفت باغ تغییر کرده اما اگر چنین فضاهایی باشد حتما مورد استقبال قرار می‌گیرد.
• آقا، 45 ساله، مهندس
- متاسفانه در کرمان بیش‌تر خیابان ها برای پیاده‌روی مناسب نیستند. زیرسازی و کف سازی مناسبی ندارند و به همین سبب در حال پیاده‌روی ممکن است بیش‌تر صدمه ببینیم. ما فضای پیاده‌راه به صورت اصولی که نداریم پیاده‌روها هم اختلاف سطح دارند و یک دست نیستند و برای میانسالان و معلولان و خانواده‌هایی که فرزند کوچک دارند مناسب نیستند. مساله‌ی بعدی حرکت دوچرخه و موتور در همه‌ی سطح خیابان و پیاده‌رو است که حس ناامنی را القا می‌کند و حتی گاهی باعث ایجاد مزاحمت می‌شوند. مساله‌ی سدمعبر هم مهم است که گره‌هایی را برای عابران ایجاد می‌کند.
- من زیاد اهل پیاده‌روی نیستم به عنوان ورزش پیاده‌وری نمی‌کنم البته اگر امکان پیاده‌روی باشد برای خرید بعضی از نیازهای خانواده مسیری را پیاده طی می‌کنم.
- از وسایل نقلیه‌ی عمومی هم تا قبل از خریدن ماشین بیش‌تر استفاده می‌کردم اما از وقتی ماشین خریدم با همه‌ی سختی‌هایی که از لحاظ ترافیک و پارکینگ دارد، ماشین شخصی را ترجیح می‌دهم چون ماشین شخصی پاکیزه‌تر است. اتوبوس‌های خط واحد در ساعات پرتردد هم خیلی شبلوغ می‌شوند و هم کثیف هستند. تاکسی‌ها هم در روزهای برفی و بارانی یا در ساعت‌های گرم ظهر که مدرسه‌ها و اداره‌ها تعطیل می‌شوند کم‌تر می‌شوند.
- طرح پیاده‌راه کردن هم کار بسیار خوبی است به خصوص ما در شهری زندگی می‌کنیم که فضای تاریخی دارد و این پیاده‌راه کردن باعث می‌شود این فضای تاریخی حفظ شود.
- یکی از مشکلات اصلی که باعث کاهش تمایل شهروندان به پیاده‌روی در سطح شهر می‌شود نبود نورکافی، مکان استراحت و سطل زباله در مسیرها است.
- به نظرم شهرداری باید به نیاز شهروندانی که تمایل به پیاده‌روی دارند توجه کند مثلا جایی برای استراحت هم در نظر بگیرند یا این‌که اجازه‌ی ورود وسایل نقلیه حتی موتور و دوچرخه را هم در مکان‌های مناسب برای پیاده‌روی ندهد تا هم علاقه‌مندان بتوانند پیاده‌روی کنند و هم افرادی مانند من که علاقه‌ای به پیاده‌روی ندارند به این امر تشویق شوند.
• خانم. 40 ساله. نویسنده
- به نظرم بعضی خیابان‌ها مثل بلوار جمهوری و بعض پارک‌ها مثل پارک مشاهیر این ظرفیت را دارندالبته بعضی خیابان‌ها اصلا این ظرفیت را ندارند.
پارک ریحانه و مادر هم برای پیاده‌روی خانم‌ها، هم از لحاظ امنیت هم از لحاظ فضا بسیار مناسب‌اند اما به دلیل فاصله‌ی این پارک‌ها از مرکز شهر دسترسی به این پارک‌ها سخت است.
- من خیلی پیاده‌روی را دوست د ارم و اگر مسیر پیاده‌روی باشد پیاده‌روی را بر استفاده از ماشین ترجیح می‌دهم.
از وسایل نقلیه هم استفاده می‌کنم به خصوص در بعضی مسیرها که تعداد اتوبوس‌ها زیاد است. در بعضی مسیرها مرتب در ساعت‌های مختلف اتوبوس رفت‌وآمد می‌کند و استفاده از این وسایل آسان و ممکن است.
- در مورد طرح پیاده‌راه کردن میدان توحید(ارگ) یا مکان‌هایی شبیه این مکان هم خیلی موافق‌ام اما طراحان و مسئولان مربوط باید همه‌ی جوانب را در نظر بگیرند و طرح را نیمه راه رها نکنند. باید در این فضا امکانات لازم برای تفریح و پیاده‌روی خانواده‌ها را در نظر بگیرند مثلا مغازه‌هایی را برای ارائه‌ی نوشیدنی‌های مناسب یا اغذیه فروشی را در نظر بگیرند. در آن فضا میز و نیمکت قرار دهند.
قبل از همه‌ی این‌ها باید فرهنگ سازی هم بشود که مردم بدانند که این فضا و این منطقه بخشی از گنجینه‌ی باستانی شهرشان است و باید در حفظ آن کوشش کنند. مبادا دیوارها را شهرداری مرتب کند اما بعد از مدتی همین دیوارها محلی برای یادگاری نوشتن بشوند.
- اما درباره‌ی عواملی که مانع پیاده‌روی است برای خود من که با کودکانم برای پیاده‌روی می‌روم کندن چاله‌ها بسیار مشکل‌ساز است. وجود چاله‌های حتی کم عمق در خیابان‌ها و پیاده‌روها باعث می‌شود بانوان نتوانند به راحتی پیاده‌روی کنند. مشکل بعدی هم که گاهی بانوان با آن مواجه می‌شوند بی توجهی یا درست تر بگویم بی ملاحظه‌گی آقایانی است که با تجمع باعث می‌شوند عبور و مرور خانم‌ها از پیاده‌روها یا کوچه‌های کم عرض سخت شود.
- درباره‌ی توقع‌ام از شهرداری هم باید بگویم به نظرم ساختن فضاهای سبز حتی کوچک در سطح شهر باعث ترغیب بانوان به پیاده‌روی می‌شود.
• خانم. 42 ساله. کارشناس‌ارشد
- اگر کرمان را با شهرهای دیگر مقایسه کنیم می‌بینیم که پیاده‌روها خیلی باریک و شلوغ هستند. حتی در بعضی جاها پیاده‌رو اصلا تمام می‌شود و باید در خیابان رفت و آمد کنیم. برای راه رفتن در خیابان هم با رانندگی بد بعضی راننده‌ها اصلا امنیت جانی نداریم مثلا خیابان استقلال الان اصلا برای پیاده‌روی مناسب نیست.
- من به پیاده‌روی خیلی علاقه دارم به خصوص در هوای بهار اما امکان لذت بردن از این هوای بهاری نیست.
از وسیله‌ی نقلیه‌ی شخصی استفاده نمی‌کنم اما اتوبوس هم اصلا سوار نمی‌شوم چون خیلی شلوغ است.
- پیاده راه کردن هم به نظر من باید یکی از الویت های مهم شهرسازی باشد چون در شهرهای دیگر این کار انجام شده و موفق هم بوده است. برای این‌کار شهرداری می‌تواند فضایی را سنگ فرش کند، برای تفریح و حتی حمل و نقل کالسکه و ماشین‌های کوچک نوری را در نظر بگیرد و از حضور هر وسیله‌ی نقلیه‌ی دیگری جلوگیری کند؛ چنین فضایی هم برای شهروندان جذاب است و مکانی برای تفریح می‌باشد و هم برای گردشگری مناسب است.
- یکی از دلایلی که خیلی علاقه‌ای به پیاده‌روی ندارم این است که از دیدن نازیبایی‌های شهرآ خاطر می‌شوم. ترجیح می‌دهم کم‌تر در سطح شهر حضور داشته باشم تا کم‌تر با نازیبایی‌ها برخورد کنم.
به نظرم اگر مردم کرمان کم‌تر پیاده‌روی می‌کنند برای این است که انگیزه‌ای برای پیاده‌روی ندارند.
پیاده‌راها وپیاده‌روهای کرمان سایه ندارند، سایه بان ندارند، چشم‌اندازهای زیبایی ندارند و وقتی قرار باشد هر روز این مسیر را با این سختی‌ها پیاده‌روی کنی خسته می‌شوی.
بهترین کاری که شهرداری کرمان می تواند بکند ایجاد فضای سبز کوچک
• خانم. 30 ساله. کارمند
- بسیاری از خیابان‌ها این ظرفیت را دارند. عرض خیابان‌ها برای پیاده‌روی مناسب است مثلا بلوار جمهوری پیاده‌روی یک‌دستی دارد و امکان پیاده‌روی دارد.
- از نظر علاقه شخصی خودم به پیاده‌روی هم اگر هوا مساعد باشد و مسیری که مورد نظرم است امکان پیاده‌روی داشته باشد پیاده‌روی را دوست دارم.
- به نظر من مساله‌ی اصلی برای پیاده‌روی فرهنگ سازی است. البته سنگ فرش کردن، استفاده از نور در کف پیاده‌راها و ساختن فضای سبز موثر است اما اصل مطلب فرهنگ‌سازی است.
- من خودم از راه رفتن در فضاهایی مانند میدان نقش جهان اصفهان یا راه رفتن در بازار تهران که پیاده راه هستند لذت می‌برم و به نظرم بازار کرمان، میدان توحید و بسیاری از خیابان‌های کرمان ظرفیت این را دارند که به پیاده‌راه تبدیل شوند البته با توجه به مشغله زیاد بسیاری از شهروندان به نظرم باید به طراحی مناسب برای فضای سواره‌راه هم توجه شود.
• آقا.25 ساله. طراح
- در کرمان ظرفیت پیاده‌روی در هر منطقه‌ای متنفاوت است. از آزادی به سمت فروگاه خیابان‌ها عریض است. پیاده‌روها کف سازی شده و اختلاف ارتفاع ندارند و در طول مسیر هم مکان‌هایی برای استراحت داریم اما از آزادی به سمت خیابان مشتاق تا باغملی عرض پیاده‌روها با توجه به جمعیت کم است؛ البته در بخش‌هایی که ساختمان‌ها عقب روی کرده‌اند فضا خوب است اما در بقیه‌ی جاها خوب نیست. از باغملی به سمت میدان شهدا(مشتاق) که خیابان اصلی است ما اشکالات بیش‌تری را می‌بینیم.
نکته دیگری که در بخشی از شهر کرمان دیده می‌شود و مانع پیاده‌روی کردن است نبود روشنایی در این مناطق است.
به نظر من اولین کاری که شهرداری باید انجام دهد یکسان سازی مناطق از لحاظ امکانات است.
- من پیاده‌روی را بر استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی ترجیح می‌دهم. یکی از دلایلی که استفاده نمی‌کنم این است که که سیستم حمل و نقل عمومی کرمان قدیمی است و ما نیاز به سیستم بی آر تی داریم. اتوبوس‌ها نیاز به تهویه‌ی بهتر دارند. تاکسی هم نشانه‌ی بخشی از اخلاق مردم شهر ماست اما متاسفانه در ایسن سیستم هم از لحاظ رانندگی دچار اشکال هستیم و برخوردها هم گاهی مناسب نیست در نتیجه من پیاده‌روی را ترجیح می‌دهم.
- با پیاده راه کردن میدان توحید(ارگ) خیلی موافق نیستم. به نظرم باید بخشی از خیابان‌های پرتردد را به پیاده‌راه تبدیل کنیم و لازم نیست میدانی را برای این کار در نظر بگیریم. اگر میدانی را در نظر بگیریم فقط علاقه‌مندان به پیاده‌روی یا افرادی که نیاز به تفریح داند از این مسیر استفاده می‌کنند و فقط در چند ماه اول به دلیل نو بودن جلب توجه کرده و افراد هجوم می آورند اما اگر مسیری که دو تا خیابان اصلی را به هم وصل می‌کند برای این کار در نظر بگیریم و فضاهایی چون مغازه‌ها را در این مسیرها قرار بدهیم، بیش‌تر مورد استفاده قرار می‌گیرد و شهروندان ناخواسته به پیاده‌روی تشویق شده و همراه با رفع نیازهای روزانه‌ی خود از لحاظ خرید هم پیاده‌روی می‌کنند.
- اصل مطلب فرهنگ‌سازی این مساله است که برای سلامتی خودمان پیاده‌روی کنیم. در پارک‌ها و مسیرهای ویژه‌ی پیاده‌روی فقط ورزش‌کارها و علاقه‌مندان به پیاده‌روی و یا کسانی‌که برای سلامتی باید پیاده‌روی کنند، پیاده‌روی می‌کنند و انگیزه‌ای برای باقی شهروندان ایجاد نمی‌شود.
به نظرم استفاده‌ها از طرح‌های متنوع، نصب مجسمه‌ها یا ایجاد فضاهایی که باعث تحریک حس کنجکاوی شهروندان شود می‌تواند آنان را به پیاده‌روی ترغیب کند. در خارج از کشور طرحی را دیدم که در مسیری با گذاشتن مجسمه‌های خاص حس کنجکاوی افراد را برمی‌انگیخت و شهروندان مجبور بودند برای ارضای حس کنجکاوی پیاده این مسیر را طی کننند در طول مسیر هم با قرار دادن صندلی‌هایی کنار مجسمه‌ها این امکان را فراهم می‌کرد که برای استراحت از این امکانات استفاده کنند و خسته نشوند.
- درباره‌ی اشکالاتی که مانع پیاده‌روی می‌شود هم فقط به یک نکته که خودم بارها با آن برخورد کرده‌ام اشاره می‌کنم. امروز از ازادی به سمت چهارراه سمیه(طهماسب آباد) پیاده‌روی کردم اما چون هوا بارانی بود بارها سُر خوردم. مشکل هم صیقلی بودن سنگ‌ها بود، یعنی اشکال کف سازی بود. پیاده‌رو عریض بود اما در هوای بارانی خیلی مشکل ایجاد می‌کرد. البته در بعضی مناطق اختلاف ارتفاع هم مشکل ساز است.
- به نظرم شهرداری باید به نورپردازی، کف سازی و ترغیب شهروندان به پیاده‌روی توجه کند. نورپردازی به حس امنیت کمک می‌کند و می‌تواند شهروندان را به پیاده‌روی ترغیب کند.
در این گفت‌وگوها مشخص شد که نیازهای اصلی و اولیه‌ی عابران پیاده متفاوت است اما می‌توانیم این نیازها را در مواردی چون نیاز به مسیرهای پیاده‌روی ایمن، وجود سرپناه و محل نشستن، محیط تمیز و جذاب، دسترسی به وسایل حمل و نقل عمومی، مناظر و جذابیت‌های بصری برای تماشا هنگام پیاده‌روی و امکان برقراری ارتباط‌های اجتماعی با سایر شهروندان و توجه به شرایط و خصوصیات جسمانی همه‌ی شهروندان خلاصه کرد.
شهروندان انتظار داشتند در طراحی پیاده‌راه‌ها همه‌ی نکات مورد توجه قرار گیرد تا پیاده‌راه برای تمام افراد قابل استفاده باشد. در صورتی که در پیاده‌رو پله وجود دارد در کنار آن رمپی با شیب مناسب برای عبور افراد معلول در نظر گرفته شود و کف سازی پیاده‌رو به صورتی باشد که افراد نابینا نیز بتوانند در این فضاها پیاده‌روی کنند.
با توجه به این‌که در اغلب کشورهای جهان پیاده‌روی به عنوان یک روش حمل و نقلی مورد توجه قرار گرفته است و به منظور کاهش مصرف انرژی، تراکم و آلودگی هوا افراد به پیاده‌روی و استفاده از کریدورهای عابر پیاده تشویق می‌شوند، شاید پیاده‌راه کردن برخی خیابان‌ها و توجه بیش‌تر به پیاده‌راه شدن شهر بتواند این مزایا را برای شهرمان به همراه داشته باشد.
در شماره‌‌ی بعد در این زمینه با کارشناسان رشته‌های مختلف درباره‌ی اهمیت و ضرورت پیاده‌راه کردن شهر کرمان گفت‌وگو خواهیم کرد.
سعیده رضایی
