آلودگی؛ شما با شنیدن این کلمه به چه می‌اندیشید؟ آلودگی‌های زیست محیطی؟ باقی ماندن زباله‌ها در سطح شهر؟ آلودگی آب و هوا؟
همه‌ی این‌ها آلودگی‌ست و برای سلامت‌مان زیان‌آور است اما نوع دیگری از آلودگی هم وجود دارد که در سکوت و آرام آرام سلامت شهر و شهروندان‌مان را تهدید می‌کند.
آلودگی صوتی که با صدا در سکوت بیمارمان می‌کند.
برای این‌که از تاثیر آلودگی صوتی بر کیفیت زندگی شهروندان بیش‌تر آگاه شویم، در این شماره ضمن هم‌صحبتی با تعدادی از شهروندان با دکتر مهرانه سلطانی‌نژاد، روان‌شناس و استاد دانشگاه، سرهنگ حمید معین‌زاده، رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی استان و دکتر جزینی‌زاده، مدیرکل سازمان حفاظت محیط زیست استان کرمان، هم گفت‌وگو کردیم.
شهروندان می‌گویند: آلودگی صوتی مخل آرامش ماست
آقایی 43 ساله و کارمند در پاسخ به این سوال که آخرین باری که با آلودگی صوتی مواجه شدید، چه زمانی بود؛ گفت: روز پنجشنبه برای بازدید از نمایشگاه گل و گیاه با خانواده‌ام به جنگل قائم رفتیم. انتظاری که من از این نمایشگاه داشتم این بود که در فضایی زیبا و با طراوت بتوانیم هم از زیبایی‌های نمایشگاه لذت ببریم و هم با قدم زدن در آن فضا کمی خستگی روزانه‌مان کم شود اما متاسفانه با همه‌ی زیبایی‌های بصری که در نمایشگاه بود، صدای بلند و گوش‌آزار موسیقی که پخش کرده بودند نه تنها آرامش شنوایی را از ما گرفته بود که بیش‌تر باعث آزردگی روح و روان بود.
صدای موسیقی آن‌قدر بلند بود که نمی‌توانستیم با همراهان‌مان به راحتی صحبت کنیم.
همین بی‌توجهی باعث شد که از بازدید نمایشگاه لذت نبریم و تمایلی به بازدید مجدد هم نداشته باشیم.
خانم دیگری که حدود 30 سال سن داشت هم در پاسخ به این سوال‌مان گفت: چند روز قبل برای زیارت قبر شهدا به مسجد صاحب‌الزمان رفتم. دلم می‌خواست چند دقیقه‌ای را در سکوت فاتحه و دعایی بخوانم اما ناگهان صدای بسیار بلند مداحی که از دکه‌ای در اطراف گلزار شهدا پخش می‌شد، تمام آرامشم را بهم زد.
آقایی 56 ساله وقتی شنیدند که درباره‌ی آلودگی صوتی صحبت می‌کنیم با گلایه گفت: آلودگی صوتی را در روزهای جشن باید بررسی کنید. در این روزها هر کس به خود اجازه می‌دهد به همین بهانه، موسیقی دل‌خواهش را با بلندترین صدا در کوچه و خیابان پخش کند. فارغ از نوع موسیقی که پخش می‌شود، انگار همه باید بخاطر دل‌خواه این افراد موسیقی بلند و گوش‌خراش را تحمل کنند. اگر جایی هم افتتاحیه باشد که دیگر هیچ چندین ساعت موسیقی بلند و آزاردهنده پخش می‌شود و اگر هم اعتراض کنیم جز جواب تلخ چیزی نخواهیم شنید؛ مرجعی هم نیست که گلایه‌های‌مان را آن‌جا مطرح کنیم.
شهروند دیگری هم به نصب تابلوی بوق زدن ممنوع اشاره کرد و گفت: اگر چند دقیقه‌ای در خیابان پروین اعتصامی، مجاور بیمارستان بایستید، متوجه می‌شوید که تابلوی بوق زدن ممنوع هم برای برخی از شهروندان، تنها، تابلویی تزییناتی است که هیچ معنا و مفهومی ندارد. برای این دسته از شهروندان بودن یا نبودن این تابلوها مانعی برای بوق نزدن نیست.
اگر به این گلایه‌ها، بوق زدن‌های ممتد در هنگام رانندگی، صدای ناهنجار بوق برخی از ماشین‌ها و موتورها و حتی برخی دوچرخه‌سواران، صدای باند ماشین‌ها، صدای جابه‌جایی وسایل در نیمه‌های شب، صدای گفت‌وگوی همسایه‌ی مجاور در زمان پذیرایی از مهمان‌ها، بازی بچه‌ها در راهروی آپارتمان، صدای موسیقی و داد و فریاد عده‌ای در طبیعت، صدای وسایل بازی در پارک برای جذب مشتری و... را اضافه کنیم؛ در می‌یابیم که آلودگی صوتی یکی از شایع‌ترین مشکلات زندگی شهری ماست. مشکلی که به دلیل تکرار زیاد، ناخواسته آن‌را نمی‌بینیم و با این‌که می‌شنویم اما به آن توجهی نمی‌کنیم.
دکتر سلطانی‌نژاد:
آلودگی صوتی اضطراب‌آور است
شاید یکی از دلایلی که پس از یک روز فعالیت و یا حتی یک روز گردش در طبیعت با خستگی زیاد به خانه برمی‌گردیم، همین ناآرامی روحی ناشی از شنیدن صداهای ناهنجار باشد.
به یقین روح و روان ما از شنیدن این صداها آسیب می‌بیند. تقریبا تمام کارشناسان در این مساله هم عقیده‌اند که آسیب ناشی از صداهای ناهنجار آرامش را سلب کرده و باعث ناآرامی جسم و جان می‌شود.
دکتر مهرانه سلطانی‌نژاد هم از جمله کارشناسانی است که عقیده دارند که آلودگی صوتی علاوه بر اثرات فیزیولوژیكی شامل كاهش قدرت شنوایی و اثرات بالینی، اثرات روحی و روانی داشته و حتی بر خواب و میزان مکالمه‌ی فرد با اطرافیان هم تاثیر می‌گذارد.
خانم دکتر به نظر شما چرا آلودگی صوتی داریم؟
رشد شهرها و پیشرفت صنعت و تکنولوژی اگر چه مزایای زیادی برای بهبود و رفاه زندگی بشر داشته است، اما معایب زیادی از جمله آلودگی صوتی را نیز به ارمغان آورده، که تأثیرات مخربی بر سلامت انسان می‌گذارد. صدای موتور خودروها، صدای اصطکاک آسفالت و لاستیک، صدای اگزوز، بوق و آژیر دزدگیر، موسیقی بلند ماشین‌ها در خیابان، سر و صدای همسایگان به ویژه در محیط‌های بسته مجتمع‌های مسکونی از جمله منابع صوتی هستند که روح و روان انسان را خراش می‌دهند. شاید برای شما پیش آمده باشد که تصمیم بگیرید ساعاتی از وقت‌تان را برای دیدن نمایشگاهی صرف کنید، اما صدای بلند موسیقی و آهنگ ضرب‌دار آن، چنان شما را آزرده می‌کند که ترجیح می‌دهید هر چه سریع‌تر آن‌جا را ترک کنید.
به چه صداهایی آلودگی صوتی می‌گویند؟
آلودگی صوتی را می‌توان به‌صورت صدای ناخواسته‌ای دانست كه موجب بر هم زدن آرامش در زمان استراحت و یا تمركز افراد در حین انجام كار می‌شود، به همین دلیل صدای موسیقی نیز اگر در یك موقعیت و زمان به‌طور نامناسب اجرا شود، منبع آلودگی صوتی در نظر گرفته می‌شود. واحد اندازه‌گیری صدا بر حسب دسی بل (db) و بر اساس تغییرات فشار هوا، مقدار آن بین صفر دسی بل (آستانه شنوایی) تا 130 دسی بل (آستانه كری) بیان می‌شود. در صورتی‌كه شدت صدا از90 دسی بل تجاوز نماید، تعادل انسان برهم می‌خورد. سازمان بهداشت جهانی میزان صدای مجاز در مناطق پرترافیک 70، مناطق مسکونی55 و اتاق‌های بیمارستانی را 35 دسی بل تعیین کرده است.
این صداهای بلند، چه تاثیری بر سلامتی دارند؟
گوش دادن به صداهای بلند، به‌ویژه در یك دوره‌ی طولانی می‌تواند سبب كاهش شنوایی افراد شود، به طور غیرمستقیم نیز می‌تواند بر روح و روان افراد اثرات منفی داشته باشد. بدن انسان در برابر سر و صداهای مزاحم و ناخواسته دچار نوعی استرس و فشار شده و تغییرات به‌وجود آمده در سیستم بدن می‌تواند سبب افزایش فشارخون، تغییر ضربان قلب، افزایش میزان كلسترول خون، و یا ترشح بیش از حد هورمون‌های بدن شود. در صورتی‌كه این واكنش‌ها، هم‌چنان ادامه یابد مشکلات جدی از جمله مشکلات قلبی-عروقی را در پی خواهد داشت. عمده‌ترین آسیب ناشی از آلودگی صوتی اختلال خواب و به‌خطر افتادن سلامت روحی و روانی است که احتمال ابتلا به افسردگی و اضطراب را افزایش می‌دهد و توانایی افراد را برای مقابله با تنش‌های روزمره کم می‌کند. تکرار چنین امری سبب افزایش استرس و پرخاشگری در افراد می‌شود و نادیده گرفتن آن می‌تواند زمینه‌ساز آسیب‌های اجتماعی و رفتاری خاص شود.
آیا در این زمینه تحقیقی هم انجام شده است؟
انجمن ملی تحقیقات در آمریكا هشدار داده است كه مادران باردار نباید در مراكز پر سر و صدا كار كنند، زیرا بر اساس تحقیقات بین سر و صداهای مزاحم و تولد كودكان كم وزن و یا دارای ناهنجاری‌های جنینی مانند: شكاف كام ارتباط وجود دارد.
طبق نظر محققان، آلودگی صوتی و خانه‌های پر سر و صدا و شلوغ می‌تواند سبب به تأخیر افتادن رشد زبانی و شناختی كودك شود. تحقیقات ثابت كرده كودكانی كه مدارس آن‌ها نزدیك مكان‌های شلوغ و پر سر و صدا مانند راه‌آهن، فرودگاه و یا اتوبان‌ها قرار دارد، از نمرات درسی (به‌ویژه خواندن) پایین‌تری برخوردارند. كودكان برای درس خواندن و مطالعه كردن به مكانی كاملاً آرام نیاز دارند، از طرفی والدین باید سعی كنند با كودكان خود با صدای ملایم صحبت كنند و از فریاد و یا جیغ كشیدن پرهیز كنند. حتی اسباب‌بازی‌هایی كه برای كودكان خود می‌خرید نباید صداهای خیلی بلند داشته باشند.
با توجه به آثار مخرب آلودگی‌های صوتی، به نظر شما برای حفظ سلامتی چه باید بکنیم؟
نکته‌‌ی اصلی این است که برای داشتن روانی سالم لازم است به یک‌دیگر کمک کنیم و با رعایت اصول زندگی سالم مانع آرامش خود و هم‌شهریان‌مان نشویم؛ اما برای حفظ سلامتی می‌توانیم این توصیه‌های کلی را جدی بگیریم:
- تا جایی كه امكان دارد صدای رادیو، تلویزیون و استریوی خود را كم کنیم تا هم سلامت اعضای خانواده و هم سلامت همسایگان حفظ شود.
- از رفتن و ماندن در مكان‌های پر سر و صدا در زمان‌های طولانی، خودداری كنیم.
- برای کارهایی نظیر سلام کردن، خداحافظی و یا ادای احترام به دوست و آشنا از بوق استفاده نکنیم.
- از ترمزهای ناگهانی که صدای ناخوشایندی در پی دارد، پرهیز کنیم.
- در خودروی شخصی صدای موسیقی را در حدی بلند کنیم که داخل خودرو خودمان شنیده شود.
از نظر دکتر سلطانی با رعایت این نکته‌ها می‌توانیم به خود و دیگران کمک کنیم؛ اما سوال دیگری هم وجود دارد، در شهرسازی رعایت چه نکاتی می‌تواند به آرامش بیش‌تر شهروندان‌مان کمک کند؟
شاید ممکن‌ترین راه‌کارهایی که کارشناسان مربوط ارایه کنند، این نکات کلی باشد:
1- سعی شود از ایجاد واحدهای مسکونی در مجاورت فرودگاه‌ها جلوگیری شود.
2- ضد صدا کردن ساختمان‌ها و واحدهای مسکونی.
3- مضاعف یا دو لایه کردن شیشه پنجره‌‌ها در جهت جلوگیری از نفوذ صدای بیرون به داخل ساختمان.
4- محدود و ممنوع کردن عبور کامیون‌ها و وسائط نقلیه پر صدا.
5- ایجاد نوارهای عریضی از درختان و پوشش‌های گیاهی که به میزان 10 دسی بل از شدت صوت می کاهد.
اما سوال جدی‌تر این است که چقدر در شهر ما این نکته‌ها رعایت می‌شود؟ چه کسانی مسئول رسیدگی به این مشکلات هستند و قانون در یان باره چه تدابیری اندیشیده است؟
آیا راهنمایی و رانندگی با ماشین‌هایی که باعث آلودگی صوتی می‌شوند برخورد می‌کند؟
برای رسیدن به پاسخ این سوال‌ها با سرهنگ معین‌زاده، رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی استان گفت‌وگو کردیم.
سرهنگ معین‌زاده:
استفاده از بوق‌های ناهنجار تخلف ترافیکی است
پلیس با تخلفات ناشی از آلودگی‌های صوتی چطور برخورد می‌کند؟
در زمینه‌ی آلودگی صوتی کد تخلف وجود دارد، البته برای پیشگیری از آلودگی صوتی ناشی از صدای اگزوزها فرایندی وجود دارد که از سال گذشته اجرایی شده است. در این فرآیند هنگامی که مالک خودرو برای دریافت خدمات مراجعه می‌کند باید حتما برگه‌ی معاینه فنی را داشته باشد، از طرف دیگر در همه‌ی تخلفات یکی از مدارکی که پلیس بررسی می‌کند برگه‌ی معاینه‌ی فنی است. برگه‌ی معاینه‌ی فنی هم در کنار همه‌ی مزایای خود، استاندارد صداهای ناهنجار اگزوز خودروها را نیز در برمی‌گیرد.
قانونی در این زمینه وجود دارد؟
در قانون رسیدگی به تخلفات، ابلاغیه‌ی سال نود هم جریمه‌ی برای این تخلف در نظر گرفته شده است. قانون 8861 ابلاغیه مورخ 24/1/1390 برای تخلفات نقص فنی که صدای ناهنجار اگزوز یکی از آن‌هاست جریمه‌ای در نظر گرفته است.
برای سیستم‌های پخش صوت هم منع قانونی وجود دارد؟
در این شرایط، سایر یگان‌های انتظامی از مقام محترم قضایی دستور دارند که خودرو را توقیف کنند، فرد متخلف در این مورد هم به مقام قضایی معرفی می‌شود. از این مرحله به بعد هم پرونده در دستگاه قضایی بررسی می‌شود و هم این‌که راننده ملزم به برداشتن سیستم پخش صوت از خودروی خود می‌شود.
اگر در مورد آلودگی صوتی شکایتی بشود، چه مراحلی باید طی شود؟
شکایت در این مورد به دست پلیس اطلاعات می‌رسد که طبق فرایند ذکر شده به آن رسیدگی می‌شود. در ضمن ما از قبل اطلاع‌رسانی کرده‌ایم که این موارد تخلف محسوب می‌شود و پلیس وظیفه دارد در این زمینه ورود پیدا کرده و رسیدگی کند و در جهت حفظ حقوق شهروندی تلاش کند. همیشه به رانندگان گوش‌زد می‌کنیم که قوانین را بشناسند و به آن عمل کنند.
سخن آخر...
ما در شهر کرمان 200 هزار خودرو داریم که همه روزه در سطح شهر رفت و آمد می‌کنند. با توجه به گسترگی شهر کنترل ترافیک بسیار سخت است. طبق آمارهای به دست آمده 45 درصد از متوفیان استان کرمان سهم شهر کرمان است. میزان متوفیان تصادف‌های شهری 14 درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش داشته است. هم‌چنین در همین مدت تعداد مصدومین هم 4 درصد زیادتر شده است. ما نیروهای گشتی خود را زیاد کردیم ولی به تنهایی قادر به کنترل ترافیک به‌صورت سنتی نیستیم و همت و هم‌کاری مردم را خواهانیم. با این حجم کاری ما شاهد بسیاری از بی‌انضباطی‌های ترافیکی هستیم که استفاده از بوق غیرمعمول، یا بوق نابه‌جا مصداق یکی از این تخلفات‌های ترافیکی است.
برابر ماده‌ی سه قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی ابلاغیه سال 1390 تهیه نصب و نگه‌داری تجهیزات الکترونیکی از قبیل دوربین‌های عکس‌برداری، فیلم‌برداری و سامانه‌های ماهواره‌ای و... جهت ثبت تخلف و کنترل عبور و مرور در شهرها به عهده‌ی شهرداری‌ها و خارج از شهرها به عهده‌ی وزارت راه می‌باشد که با هماهنگی راهنمایی و رانندگی ملزم به اجرای این ماده می‌باشند. ای موارد درکارگروه شهرداری مطرح شده و مکاتبات انجام شده ولی شهرداری در این زمینه کاری انجام نداده و سهم شهرداری‌ها در این زمینه لحاظ می‌شود.
دکتر رضا جزینی‌زاده، مدیرکل سازمان حفاظت محیط زیست استان:
حد استاندارد به‌خاطر تغییر آستانه‌ی تحمل انسان‌ها تغییر می‌کند
با توجه به این‌که آلودگی صوتی یکی از انواع آلودگی‌های محیط زیستی است، وقتی درباره‌ی چگونگی پیشگیری از بروز این نوع آلودگی صحبت می‌کنیم، باید از سازمان حفاظت محیط زیست هم پرس‌وجو کنیم.
سازمان حفاظت محیط زیست در زمینه‌ی آلودگی صوتی چه برنامه‌هایی دارد؟
مهم‌ترین برنامه‌ی ما در این زمینه فرهنگ‌سازی است، چون سازمان ما و به‌طور کلی همه‌ی سازمان‌ها بدون خواست و مشارکت مردم موفق نخواهند بود. آلودگی صوتی همان‌طور که خودتان گفتید یکی از انواع آلودگی‌های محیط زیستی است که متاسفانه زیاد به آن پرداخته نشده و جدی گرفته نشده چون بحث‌های مربوط به محیط زیست بسیار گسترده است و بحث‌هایی مانند آلودگی هوا، آب، خاک و طبیعت به حدی گسترده است که آلودگی صوتی به چشم نیامده است.
بر اساس نظر کارشناسان وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی هر انسانی در شبانه روز مقدار خاصی صدا را تحمل می‌كند. اگر میزان صدا از این مقدار بیش‌تر شود آلودگی صوتی محسوب شده و بر سلامتی اثر می‌گذارد.
وظیفه‌ی سازمان محیط زیست برخورد با این نوع آلودگی‌ها است.
برای کاهش آلاینده‌های صوتی جه می‌کنید؟
برنامه‌ی ما در زمینه‌ی آگاهی بخشی است، ما در سازمان حفاظت محیط زیست در حد بضاعت -که به علت نیرو و غیره کم هم هست- پایش و اندازه‌گیری‌هایی را در سطح شهر انجام می‌دهیم و موارد نقص آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌ها را پیدا می‌کنیم. این راه‌کار اولین روش ما برای کنترل آلودگی‌های صوتی است.
در حالت دوم وقتی به آلودگی صوتی رسیدگی می‌شود که شکایتی در این زمینه به دست ما برسد. بعد از دریافت شکایت مسئول پایش در محل حاضر شده و صدا را اندازه‌گیری می‌کند، در این دو حالت اگر صدا از آن حد استاندارد خود بالاتر باشد به فرد اخطار داده می‌شود که شرایط صدای خود را تعدیل کند و صدا را کاهش دهد. فرد ظرف مدت معین ملزم به رفع نقض است و در صورت عدم توجه به اخطار به دستگاه قضا معرفی خواهد شد. گاهی هم تولید یک صدا تهدید علیه سلامت عمومی به حساب می‌آید که آن را مستقیما به دادستان معرفی می‌کنیم.
حد استاندارد برای آلودگی صوتی چه میزان است؟
حد استاندارد طبق آیین‌نامه تعریف می‌شود که خیلی هم تغییر می‌کند، این تغییر هم به‌خاطر تغییر آستانه‌ی تحمل انسان‌ها، ماشینی شدن جوامع و غیره پیش می‌آید اما در هر زمان بعد از مشاهده و یا دریافت شکایت طبق آخرین دستورالعمل عمل می‌کنیم.
آیا اصناف باید هنگام راه‌اندازی کارگاه جهت دریافت مجوز به سازمان محیط زیست مراجعه کنند؟
بله این مراجعه وجود دارد و راه‌اندازی کارگاه در سطح شهر باید با نظارت و کنترل سازمان محیط زیست باشد. ما در هفت گروه بر راه‌اندازی کارگاه جدید نظارت داریم که هر گروه ضوابط خاص خود را دارند و به آن عمل می‌کنند. ضوابطی هم‌چون میزان مسافت از منازل مسکونی، واحدهای آموزشی، جاده‌های روستایی و شهری و سایر مسیرها و غیره كه باید همه‌ی قوانین را رعایت کنند.
آیا بر میزان صدای تولید شده در جشن‌ها و عزاداری‌ها در سطح شهر نظارتی وجود دارد؟
در این موارد نیازی به دریافت مجوز نیست و ما از این افراد می‌خواهیم که خودشان رعایت حال سایر هم‌شهریان را بکنند.
در حوزه‌ی آلودگی با شهرداری هم هم‌کاری دارید؟
درست است که شهرداری‌ها بنا بر وظیفه‌ی ذاتی خود مهم‌ترین منبع آلودگی‌های زیست محیطی هستند اما باید این نکته را هم بگویم که شهرداری با ما هم‌کاری خوبی دارد و هرجا نیاز بوده است، هم‌راه و هم‌گام سازمان محیط زیست بوده‌اند.
در آخر
ما باید محیط زیست را باور کنیم، محیط زیست ما در تمام فعالیت‌هایی‌ست که در سطح جامعه انجام می‌شوند. بر اساس صحبت مقام معظم رهبری سیاست برای چیست؟ اقتصاد برای چیست؟ پیشرفت و توسعه‌ی شهری و روستایی برای چیست؟ اگر محیط زیست نباشد همه‌ی این‌ها باطل خواهند بود.
محیط زیست یک مساله‌ی تجملاتی و درجه‌ی دو یا سه نیست و باید به آن توجه اساسی شود.
نجمه کامیابی
فاطمه مهدی‌زاده
