فهیمه رضاقلی - اقامتگاه‌های گردشگری شهری نقش مهمی در توسعۀ پایدار شهرها دارند و موجب ترغیب گردشگران داخلی و خارجی برای ماندگاری طولانی‌تر در فضای شهر می‌شوند؛ این اقامتگاه‌ها همچنین نقش مهمی در توسعه و رونق بافت تاریخی شهر دارند و علاوه بر منافعی که نصیب فعالان حوزۀ گردشگری می‌کنند، در رونق همۀ کسب‌وکارهای شهری و ایجاد فرصت‌های شغلی متعدد و متنوع در شهر نیز اثرگذارند. چند سالی‌ست که در شهر کرمان هم شاهد فعالیت چند اقامتگاه گردشگری در قالب‌های مختلف خانه‌مسافر، هتل سنتی و خانه‌مهمان هستیم.
در حاشیۀ نشست تخصصی گردشگری تجربه‌محور که با حضور مدیران اقامتگاه‌های گردشگری و بوم‌گردی استان کرمان برگزار شد، با «ماندانا مالکی» مدیر اقامتگاه «مشتاق» گفت‌وگویی داشتم. خانم مالکی حدود دو سال است در شهر کرمان و در محلۀ چهارراه ناصریه، ابتدای خیابان آلاشت قدیم، خانۀ مسافر «مشتاق» را به‌همراه همسرش حمید عرب‌نژاد تأسیس کرده اما در همین مدت کم تجربه‌های خوبی داشته و استقبال گردشگران داخلی و خارجی را خوب و بیش از حد انتظارشان می‌داند.
اقامتگاه‌تان را چه سالی تأسیس کردید؟ ساختمانی که برای این کار در نظر گرفتید چقدر قدمت دارد؟
ساختمان قدیمی نبود؛ یک خانۀ ویلایی 400 متری که در دهۀ 80 ساخته شده است. از طریق دوستان با این کار آشنا شدیم و مجوزش را گرفتیم؛ از سال 1396 شروع کردیم. ابتدای کار آشنایی زیادی با گردشگری نداشتیم و به‌مرور اطلاعات‌مان را بالا بردیم. یک سال اول خودمان کار نمی‌کردیم از تابستان 97 خودم و همسرم مدیریت را بر عهده گرفتیم و برخلاف پیش‌بینی‌هایمان در همین مدت کم پیشرفت خوبی داشتیم.
اقامتگاه شما در کدام دسته از انواع اقامتگاه‌های گردشگری قرار می‌گیرد و چه امکاناتی دارد؟
اقامتگاه‌مان مجوز خانه‌مسافر دارد اما درواقع ویژگی‌های گِست‌هاوس را دارد با سه اتاق دوتخته. چون سالن بزرگ بود یک قسمت را با پارتیشن جدا کردیم و آن را تبدیل به قسمت کف‌خواب کردیم برای کسانی که می‌خواهند به‌صورت سنتی بخوابند. گروه‌ها و خانواده‌ها از این قسمت استقبال کردند. شاید اگر امروز شروع می‌کردیم کل چیدمان و طراحی را سنتی می‌کردیم؛ ابتدای کار خیلی به اهمیت این موضوع واقف نبودیم. در حال حاضر اقامتگاه ما نیمه‌سنتی است و از وسایلی مثل پشتی، پته، مبل قالی و سماور قدیمی استفاده کرده‌ایم. سعی کردیم فضا را سنتی کنیم. یک وب‌سایت و صفحۀ اینستاگرام هم به نام خانۀ مشتاق داریم.
تحصیلات خودتان و همسرتان چه بود؟ آیا دورۀ آموزشی در زمینۀ اقامتگاه‌های گردشگری گذرانده‌اید؟
شروع کار توسط پدر و مادر همسرم بود و محل اقامتگاه هم خانۀ آنها بود، بعد ما مدیریت را به عهده گرفتیم. من کارشناسی‌ارشد مهندسی نرم‌افزار و همسرم فیلم‌ساز، مستندساز و عکاس است. به‌تدریج به این کار علاقه‌مند شدیم و من در سمینارها و دوره‌های مختلف شرکت کردم؛ الآن هم شش ماه است که دورۀ تورلیدری را می‌گذرانیم. تصمیم دارم در یک دورۀ اقامتگاه‌های بوم‌گردی هم شرکت کنم و مدرک آن را بگیرم. در مدت یک سال‌ونیم اخیر از تجربۀ همکاران هم استفاده کردیم. ابتدای کار با بچه‌های انجمن گردشگری استان ارتباط برقرار کردیم و تفاهم‌نامه‌ای امضا کردیم که براساس آن ما به‌عنوان اعضای خانۀ راهنمایان گردشگری استان کرمان معرفی شدیم. از آن به بعد دورهمی‌های غیررسمی‌شان را در اقامتگاه ما برگزار می‌کنند و سعی داریم از تجارب همدیگر استفاده کنیم.
به‌جز اقامت، خدمات دیگری در زمینۀ غذاهای محلی یا فروش صنایع دستی هم ارائه می‌دهید؟
در یک سال‌ونیم گذشته همیشه روی اقامت، صبحانه هم داشته‌ایم اما پخت غذاهای محلی را فقط برای گروه‌هایی که از قبل رزرو کرده‌اند انجام می‌دهیم. چند رستوران سنتی خوب، نزدیک اقامتگاه‌مان هست که مهمانان به آنجا مراجعه می‌کنند و استقبال خوبی هم داشته‌اند. بعضی از صنایع دستی کرمان مثل پته و قوتوی خانگی را برای فروش داریم.
برنامه‌ای برای فروش دائمی صنایع دستی و سوغات کرمان دارید؟
بله حتماً؛ اما چون تازه شروع کرده‌ایم تا به حال کمی دست به عصا حرکت کردیم. در آیندۀ نزدیک از همکاری کسانی که محصولات صنایع دستی و سوغات کرمان را تولید می‌کنند، استفاده می‌کنیم. البته بیشتر گردشگران ایرانی به‌دنبال خرید سوغات و صنایع دستی هستند و خارجی‌ها کمتر خرید می‌کنند چون نمی‌خواهند بارشان سنگین شود.
امسال میانگین تعداد مهمانان‌تان چقدر بوده و از این تعداد نسبت گردشگران خارجی و ایرانی چقدر بوده؟ برای جذب گردشگر چه کارهایی انجام داده‌اید؟
اکثر مهمانان ما ایرانی بوده‌اند و با توجه به تازگی شروع کارمان، فعالیت چندانی در جذب گردشگر خارجی نداشتیم؛ در این مدت ده درصد مهمانان ما خارجی و باقی ایرانی بودند. بیشتر ازطریق دوستانی که در زمینۀ راهنمای تور فعالیت دارند، به گردشگران معرفی شدیم یا گردشگرانی که به خانۀ مشتاق آمدند، ما را به سایر گردشگران معرفی کرده‌اند، مواردی هم بوده که مهمانان در سفرهای بعدی مجدد به خانۀ ما آمده‌اند. در سایت‌های رزرو توریست که دو، سه ماهی است در ایران راه افتاده، ثبت‌نام کردیم البته هنوز اثر آن را ندیدیم اما حتماً مؤثر خواهد بود؛ از این به بعد گردشگران خارجی می‌توانند مستقیم اتاق رزرو کرده و پول پرداخت کنند. امسال 70 درصد روزها اتاق‌های ما پر بود.
در ارتباط با هم‌محله‌ای‌ها یا ارگان‌هایی که با آنها سر و کار دارید، به مشکلی برنخوردید؟
با هم‌محلی‌ها که هیچ مشکلی نداشتیم چون ما یک فضای کوچک و بی‌سروصدا داریم و سعی کردیم مزاحمتی برای همسایه‌ها نداشته باشیم. درِ اقامتگاه هم معمولاً بسته است و هر کسی به آن ورود و خروج ندارد، صرفاً کسانی که از قبل رزرو کرده‌اند، می‌آیند و خیلی شلوغ نیست. یکی از مسایلی که در مورد اقامتگاه‌ها وجود دارد، نبود قیمت واحد برای خدمات است؛ مصوبه‌ای در این زمینه نداریم، هر کسی هر قیمتی دوست دارد، می‌دهد؛ اقامتگاه‌های دیگر ممکن است قیمت کمتر از ما بگویند برای اینکه گردشگران را به سمت خود بکشانند. یکی از دلایلش کمبود گردشگر است به‌خصوص در شهر کرمان و این اتفاق طبیعی است، اما موجب از دست دادن مهمانان می‌شود. مسئلۀ دیگر اینکه بعضی اقامتگاه‌ها یا حتی هتل‌ها خدمات جانبی غیرقانونی می‌دهند برای مثال تورهای ارزان غیرقانونی برگزار می‌کنند که هم برای تورلیدرها مشکل ایجاد می‌کند، هم برای ما اقامتگاه‌ها؛ مثلاً یک هتل سه‌ستاره که همۀ امکانات و تجهیزات را برای برگزاری تور دارد اما این کار در حیطۀ فعالیت‌های آنها نیست، قیمت تور را پایین می‌آورد و سودش را از اقامت می‌برد، از این طریق گردشگر بیشتری جذب می‌کند و گردشگران را از تورها و اقامتگاه‌ها دور می‌کند؛ در نهایت کیفیت گردشگری شهر هم پایین می‌آید. نبود قانون واحد و نظارت بر فعالیت‌های گردشگری یکی از مشکلات ما در همۀ بخش‌های گردشگری است.
تا به حال ارتباط و مسئله‌ای با شهرداری داشته‌اید؟
با شهرداری مشکلی نداشتیم. اما یک درخواست داریم؛ اینکه در صورت امکان در ورودی خیابان شهدای فتح آبادان، یک تابلوی راهنمای شهری نصب شود که مسافران را به سمت اقامتگاه ما راهنمایی کند؛ این کار هم موجب جذب گردشگر برای ما می‌شود و هم در پیدا کردن آدرس به گردشگران کمک می‌کند و موجب افزایش رضایت آنها از شهرمان می‌شود.
آیا حضور و فعالیت شما به‌عنوان یک اقامتگاه گردشگری در شهر، آن هم در بافت قدیم، تأثیری بر رونق محله داشته است؟
حتماً داشته و دارد؛ من این را از تعریف مهمانان متوجه می‌شوم. چیزی که در گردشگرپذیر شدن یک شهر خیلی مهم است، نوع برخورد مردم با گردشگران است و اینکه مردم عادی سعی کنند تا حدی زبان انگلیسی خود را تقویت کنند. از وقتی گردشگران خارجی برای اولین بار به اقامتگاه ما آمدند تا امروز تغییر رفتار و نوع برخورد مردم را می‌توانم ببینم. وقتی گردشگران از ارتباط‌شان با نانوایی و سوپرمارکت محل می‌گویند، تغییر را احساس می‌کنم، مثلاً اینکه تازگی‌ها چند کلمۀ انگلیسی یاد گرفته‌اند و سعی می‌کنند ارتباط بهتری با گردشگران برقرار کنند و کار آنها را راه بیاندازند؛ برخوردشان هم بهتر شده و در مجموع رضایت گردشگران امسال بیشتر از سال قبل شده است. حضور گردشگران در هر محله‌ای به پیشرفت و رونق فعالیت‌ها و کسب و کار اهالی و ارتقای فرهنگی آن منطقه کمک می‌کند.
برای نوروز برنامۀ خاصی دارید؟ قطعاً در این ایام مهمانان شما هم بیشتر خواهند شد؛ خودتان را برای پذیرایی از آنها آماده کرده‌اید؟
تغییراتی که می‌خواهیم ایجاد کنیم مثلاً قسمت کف‌خواب را دورم تخت‌خواب کنیم چون در این مدت متوجه شدیم گردشگران به‌خصوص بَک‌پکرها و گردشگران خارجی از مدل تخت و صبحانه بیشتر استقبال می‌کنند تا اتاق‌های مجزا با هزینۀ بیشتر. تخت‌خواب‌های دوتخته در سالن می‌گذاریم که بتوانند از این فضا به‌صورت مشترک استفاده کنند.
سال گذشته اوایل اسفند همۀ اتاق‌های ما برای ایام نوروز رزرو شده بود و اکثراً گردشگران ایرانی بودند؛ گردشگران خارجی معمولاً در ایام نوروز و تعطیلات نمی‌آیند. پارسال کرمان با توجه به سیل شیراز و شهرهای اطراف خیلی شلوغ شد. کسانی که می‌خواستند در چادر بخوابند، به‌خاطر بارندگی‌هایی که شد، سمت اقامتگاه‌ها آمدند اما ظرفیت پر بود. امسال هم پیش‌بینی می‌کنیم کرمان شلوغ شود، هم به‌خاطر وجود مزار حاج قاسم سلیمانی در کرمان، خیلی‌ها کرمان را به‌عنوان مقصد سفرشان انتخاب خواهند کرد و هم به‌خاطر پیش‌بینی بارندگی‌ها گردشگران بیشتری به کرمان می‌آیند. متأسفانه ما اغلب در ایام نوروز با کمبود فضاهای اقامتی مواجه هستیم و زیرساخت‌های اقامتی ما برای روزهای پیک مسافر کامل نیست.
