ضرورت تأسیس شوراهای اجتماعی محله‌ها

ضرورت تأسیس شوراهای اجتماعی محله‌ها، از دو منظر مورد توجه و تأمل مدیران شهری قرار می‌گیرد؛ نخست، نقش شوراهای محله در اصل هفتم و یک‌صدم قانون اساسی و ماده 71 بند هفت قانون تشکیلات وظایف انتخاب شوراهای اسلامی و انتخاب شهرداران کشور مصوب 23 خرداد 1375 و دوم، نقش و جایگاه مردم در مدیریت محله.

 تاریخچه

شوراهای محله (شهرداران محله)، به‌منظور ترغیب مردم به مشارکت، یاری رساندن به شهرداری و انتقال مشکلات و پیشنهادها برای تصمیم‌گیری‌ها و تصمیم‌سازی‌ها، حدود 14 سال پیش به همت شهردار وقت فعالیت خود را شروع کردند و اگرچه از آن زمان تاکنون، دفتر همیاری و مشارکت مردمی شهرداری با حضور شهرداران محله، تا حدودی توانست موجب افزایش مشارکت مردم محله‌ها شود، اما حال  وقت آن فرارسیده تا این نهاد اجتماعی، در جایگاه اصلی خود قرار گیرد.

اصل هفتم و یک‌صدم قانون اساسی، شورای محله را در راستای شورای اسلامی شهر و یکی از ارکان تصمیم‌گیری اداره شهر و کشور می‌داند؛ ضمن این‌که اصل هفتم قانون اساسی، بیان می‌کند شورای محله هم‌چون شورای اسلامی شهر، نقش و جایگاه مهمی در تصمیم‌گیری‌ها دارد که بدون وجود هر یک، تصمیم‌گیریِ مدیریت محله و یا شهر، با مشکل مواجه می‌شود و بند 5 و 7 ماده 71 قانون تشکیلات وظایف انتخاب شوراهای اسلامی و انتخاب شهرداران کشور نیز به روشنی بیان می‌کند برای ترغیب و تشویق مردم، شوراهای اسلامی شهر به تأسیس نهادهای اجتماعی اقدام کنند که این مهم پشتوانۀ قانونی شوراهای محله است؛ ضمن این‌که افزایش اختیارات و واگذاری وظایف محلی، موجب مشارکت گستردۀ مردم در مدیریت محله و شهر و ایجاد مشارکت، همکاری و همراهی هرچه بیشتر مردم در رشد سریع برنامه‌های اجتماعی، فرهنگی، عمرانی، اقتصادی، بهداشتی و آموزشی در محله‌ها خواهد شد که این موضوع مورد تأیید و تأکید مدیران ارشد نظام جمهوری اسلامی و کارشناسان این حوزه است.

 تبدیل شیوۀ سنتی مدیریت شهری به شیوۀ نوین

افزایش مشارکت مردم، علاوه بر تأثیرگذاری در مدیریت شهری، سبب تقویت حکم‌روایی شهریِ مورد نظر مدیران شهری می‌شود؛ یعنی طی فرآیندی به‌هم‌پیوسته بین حکومت و اجتماع، شیوۀ سنتی مدیریت شهر، به شیوۀ نوین تبدیل خواهد شد؛ ازسوی دیگر، طبق پژوهش‌های انجام گرفته، محله‌محوری، باعث کاهش فساد، افزایش مشارکت مردم، ایجاد فرصت برای شهروندان جهت محقق شدن درخواست‌هایشان و هم‌چنین امنیت، برابری و پایداری می‌شود.

میزان مشارکت مردم در فعالیت‌های داوطلبانه، یکی از نشانه‌های توسعه‌یافتگی در شهرهاست؛ یعنی هر فردی در کنار مشکلات روزمره خود، زمانی را به اموری قرار دهد که شاید در زندگی شخصی‌اش مؤثر نباشد، اما در بلندمدت، باعث ایجاد و تقویت روحیۀ جمعی و درنهایت پیشرفت جامعه خواهد شد و در این میان، شوراهای اجتماعی محله‌ها، اثرگذاری و اثرپذیری  بیشتری بر زندگی ساکنان محله خواهد گذاشت؛ بنابراین، با توجه به موارد بیان شده، با تدبیر شهردار محترم و همت معاونت فرهنگی اجتماعی شهرداری، لایحۀ یک فوریت تشکیل شورای اجتماعی محله‌ها، به صحن علنی شورای اسلامی شهر کرمان تقدیم شد و اعضای محترم شورای اسلامی شهر، با کلیت این طرح موافقت کردند تا با شکل‌گیری شوراهای اجتماعی محله‌ها، بستری مناسب و قانونی برای انجام فعالیت‌های داوطلبانه و مشارکتی مردم فراهم شود.

 اهمیت حضور شهروندان در شوراهای اجتماعی محله‌ها

هم‌چنین احیا و تقویت نقش محله و معتمدان محله، موجب دسترسی آسان و واقعی مردم به خدمات شهری، تأمین و توزیع عادلانۀ امکانات و فرصت‌ها و جلب توجه و مشارکت مردم در تعیین اولویت‌ها و نیازسنجی‌های عمرانی و اجتماعی محله‌ها می‌شود و بنا بر همین دلایل، محله‌محوری در سیاست‌گذاری مدیریت مدرن شهری اهمیت پیدا می‌کند؛ ضمن این‌که در حوزۀ فرهنگی و اجتماعیِ سند چشم‌انداز نظام جمهوری‌اسلامی نیز، بر شهروندانی آگاه، فعال، مسئولیت‌پذیر، ایثارگر، رضایت‌مند و با وجدان کاری، روحیۀ همکاری، متعهد به انقلاب و نظام اسلامی و مفتخر به ایرانی بودن تأکید شده است؛ بنابراین، با در نظر گرفتن این موضوع، حضور شهروندان و مشارکت آن‌ها در قالب شوراهای اجتماعی محله‌ها اهمیت پیدا می‌کند.

فرهنگ جوامع شهری و به تبع آن جامعه‌های کوچک‌تری چون محله‌ها، ابزار قدرتمند مدیریت شهری و محله‌ای برای توسعۀ اجتماعی، بازسازی میراث شهری و هویت تاریخی و هدایت صحیح ساخت‌وساز معماری شهری و محله‌ای تلقی می‌شود. آداب، آیین و فرهنگ‌های محلی می‌تواند از بطن جامعه شکل گرفته و با شناسایی و رفع آسیب‌ها و ناهنجاری‌های اجتماعی محله‌ها، حس رضایت و امنیت شهروندان را تقویت کند؛ از این‌رو، تدوین و اجرای طرح‌ها و برنامه‌هایی در بستر محله‌های شهر، و واگذاری اجرای این طرح‌ها با هم‌افزایی و همگرایی قدرتمند و رویکرد محله‌محور به ساکنان همان محله، مشارکت مردمی در مدیریت شهری را تقویت کرده و باعث ترویج فرهنگ و هویت اسلامی- ایرانی در محله‌ها می‌شود.

 فراتر از مطالبه‌گری و پرسش‌گری

ازسوی دیگر هرچند شهروندان مستحق مطالبه‌گری و پرسش‌گری از مجموعۀ مدیریت شهری هستند و مدیران شهری هم به سبب وظیفه‌ای که دارند، باید به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم، پاسخ‌گوی مردم باشند، اما جنبۀ دیگر این موضوع، ایفای نقش فعال و مؤثر شهروندان در مدیریت محله و شهر است. ایفای نقش شهروندان، سال‌هاست که در کشورهای مختلفی ازجمله آلمان، فرانسه و ... به‌ اشکال مختلفی اجر شده و شهروندان در این کشورها، در امور محلۀ خود نقش بزرگ‌تر از یک شهروند مطالبه‌گر را ایفا می‌کنند؛ چراکه اگرچه مطالبه‌گری و پرسش‌گری از مدیران شهری، حق مردم است، اما واقعیت این است که در عصر حاضر، اگر هر شخصی وظیفه و اختیارات خود در مدیریت هرچه بهتر محله و جامعه را نادیده بگیرد و به قدر توانایی خود، مشارکت نداشته باشد، حرکت در مسیر پیشرفت به کُندی صورت خواهد گرفت؛ بنابراین، با توجه به آنچه که بیان شد، مشارکت همه‌جانبۀ شهروندان در شکل‌گیری شوراهای اجتماعی محله‌ها ضرورت دارد که اکنون، گام نخست شکل‌گیری شوراهای اجتماعی محله‌ها با ثبت‌نام شهروندان آغاز شده و مردم می‌توانند از طریق سایت معاونت فرهنگی اجتماعی شهرداری کرمان به آدرس: www.kermooneman.ir و یا با مراجعه به مدیریت اجتماعی معاونت فرهنگی اجتماعی شهرداری به آدرس خیابان شهید کامیاب، پارک ریاضیات، برای ثبت‌نام در شوراهای اجتماعی محله‌ها اقدام کنند.

محسن کمال‌الدینی

کارشناس مسئول شوراهای اجتماعی محله