علیرضا فدایی کرمانی - معین شیخ شعاعی هنرمند جوان و موفقی است که کارنامه هنری پر و پیمانی دارد. وی فارغ التحصیل رشته گرافیک از دانشگاه اراک است و می‌توان گفت فعالیت هنری خود را خیلی زود و در دوران نوجوانی که هنرجوی هنرستان هنرهای زیبا کرمان بود آغاز کرد.
شیخ شعاعی هنرمند با ذوق و قریحه‌ای است که توانسته در رشته‌های مختلف تجسمی مانند نقاشی و حجم و.. حضور موفقی داشته باشد. او تا کنون دو نمایشگاه انفرادی از اثار خود را برپا کرده و در بیش از ده نمایشگاه گروهی مانند فستیوال هنرهای تجسمی ورسوس ( خانه هنرمندان تهران)، سومین فستیوال سالانه پرتره سازی ( تهران )، و بیش از چهار دوره نمایشگاه در موزه هنرهای معاصر کرمان و... حضور داشته است. شیخ شعاعی همچنین در سال ۲۰۱۵ توانست عنوان منتخب فستیوال فیگوراتیوایز اسپانیا ( موزه هنرهای مدرن اروپا) را کسب کند. وی جدای از این در زمینه ساخت اِلِمان‌های شهری نیز هنرمند فعالی است که از آثار او می‌توان به: سردیس شهید روبروی دانشکده فنی کرمان، تندیس (خواجو )روبروی شهرک خواجو، اِلِمان زندگی، در دانشگاه باهنر، پلاک، روبروی دانشگاه فنی، حرکت ( پنج فیگور از حرکت اسب)، روبروی هتل پارس و به سوی او، در باغملی پرورشگاه علی اکبر صنعتی و... اشاره کرد. آنچه می‌خوانید گفت‌وگویی است با این هنرمند پیرامون اِلِمان و جایگاه آن در شهر.
تعریف شما از المان شهری چیست و المان شهری باید دارای چه ویژگی‌هایی باشد؟
در مجموع هر حجم و فرمی که دارای محتوا و پیامی باشد که به تناسب در هر مکانی اعم از خیابان، کوچه، بازار، دانشگاه و هر مکان عمومی و خصوصی نصب شود به عنوان المان شهری شناخته می‌شود که این فرم و حجم می‌تواند تندیس، سردیس، مجسمه، حجم و حتی یک ساختمان با طراحی خاص باشد. اما انچه از نگاه من مهم است داشتن مفهوم و پیام هم در فرم و هم در محتوا است که این پیام و محتوا می‌تواند، اعتراضی، تعاملی، منتقدانه، تامل برانگیز، امید بخش و... باشد، اما ویژگی اساسی آن این است که المان شهری به عنوان اثر هنری بتواند با افکار عمومی و همه قشرهای مردم ارتباط برقرار کند، از خواص و هنرمندان و فرهیختگان گرفته تا افراد عادی جامعه.
اهمیت و جایگاه المان‌های شهری در چیست؟
المان شهری باید طوری طراحی شود که جزئی جدای ناپدیر از منطقه و شهر خود باشد واهمیت المان‌های شهری در آن است که می‌تواند به عنوان نماد هویتی یک شهر و حتی کشور شناخته شوند. اگر یک المان شهری متناسب با فرهنگ و ویژگی‌های مکانی که در آن قرار می‌گیرد و براساس زیباشناسی و دید هنری ساخته شود، می‌تواند به عنوان نماد آن منطقه، شهر و. .مطرح شود و در هر مخاطبی با دیدن آن در هر کجای دنیا، آن مکان و شهری که آن نماد در آن است را به یاد بیاورد. بنابراین به طور خلاصه اهمیت المان‌ها در هویت بخشی و به یادآوری منطقه و شهری که درآن قرار دارند، در ذهن مخاطب است. به طور مثال ما بادیدن میدان آزادی شهر تهران، نماد ایران را به یاد می‌آوریم یا با دیدن سی وسه پل، اصفهان را
نظر شما به عنوان هنرمند تجسمی از منظر آسیب‌شناسی نسبت به المان‌های شهری کرمان چیست؟
آسیب‌ها و مشکلات هنرمندان این عرصه از نظر من و بسیاری دیگر از همکاران در شیوه وروش مواجهه سفارش دهنده با طرح و ایده است. در حال حاضر مهمترین و اصلی‌ترین سفارش دهنده ساخت المان‌های شهری شهرداری است. در گام اول هنرمند و مثلا شخص من براساس دانش و مهارت، تجربیات و... طرح و ایده‌ای را به شهرداری سفارش می‌دهم اما در مقابل بعضا با برخورد‌های غیر کارشناسانه و غیر هنری مواجهه می‌شوم؛ چونکه مسول مربوطه خواستار تغییر و از نظر من، سطحی شدن هرچه بیشتر آن طرح و ایده است، به طوری که در انتها آن ایده و طرح که هنرمند برای آن ساعت‌ها وقت گذاشته و زحمت کشیده با آنچه قرار می‌شود، اجرا شود بسیار متفاوت است و متاسفانه به جهت اینکه یک هنرمند هم مانند همه اقشار جامعه دغدغه مالی دارد، ناچار به پذیرفتن تغییرات و اجرای آن براساس سلیقه و نگرش شهرداری می‌شود. در چند سال اخیر با حضور جناب مهندس عالم زاده به عنوان شهردار که نگاه مثبت و ویژه‌ای به توسعه و زیباسازی شهر کرمان به‌خصوص در بحث المان‌های شهری دارند قرار شد که کار گروهی با حضور بخش دانشگاهی و هنرمندان تشکیل شود و طرح‌ها و ایده و پیشنهادات در آن مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته و به آنها رتبه و نمره داده شود که در صورت آوردن امتیاز و نمره لازم اجرایی شوند. این اقدام در ظاهر اقدام درست و خوبی است، اما متاسفانه برآیند و نتیجه کار این کارگروه هم، چندان کارشناسی و فنی نیست.
آیا شما اساسا با تشکیل چنین کار گروهی مخالف هستید؟
همانطور که اشاره کردم تشکیل چنین کار گروهی اقدام مثبتی است اما باید در انتخاب اعضا آن توجه ویژه‌ای داشت زیرا صرف داشتن تحصیلات دانشگاهی بدون تجربه عملی نمی‌تواند موجب انتخاب‌های درست و کارشناسانه باشد. هنرمند باید در کار و میدان عمل آزموده شود و درک درست از اثر او از سوی هنرمندان فعال و هم رشته او بهتر است و نگاه صرف تئوریک و آکادمیک، نگاه جامع و کاملی محسوب نمی‌شود. از طرفی متاسفانه گاهی شاهد لابی‌گری و نظرهای غرض ورزانه در چنین کارگروه هایی هستیم که اعضا کارگروه به علت ارتباط و آشنایی با هنرمندی با اجحاف به او نمره بیشتری می‌دهند و جالب این که برخی دیگر که ارتباطی با ان هنرمند ندارند، نمره پایین‌تر می‌گیرند و تفاوت نمرات فاحش اعضای کارگروه نسبت به یک طرح و اثر، گویای همین مدعاست.
شما با وجود و تشکیل کارگروهی برای ارزیابی و بررسی طرح‌ها موافق‌اید اما از طرف دیگر ایراداتی بر آن وارد می‌دانید، آیا راهکاری برای حل این موضوع دارید؟
ایراد اساسی که بر این کارگروه وارد است ارزیابی غیر منصفانه و براساس رابطه برخی از اعضا است و از طرفی نگاه صرف آکادمیک به آثار، بنابراین تنها راهکار منطقی این است که اعضا کارگروه در دوره‌های مشخص زمانی و ترجیحا کوتاه مدت تغییر کنند، در این صورت شاهد حضور سلایق و نگاه‌های مختلف در چنین کارگروهی خوهیم بود و امکان اظهار نظر و نمره دادن‌ها براساس روابط به حداقل می‌رسد، از طرفی از انجا که بخش عمده‌ای از هنر سلیقه‌ای است و بر همین مبنا دوستان حاضر در کارگروه می‌توانند اختلاف نمرات خود را نسبت به سایر اعضا برهمین اساس متوجه شوند، در صورت چرخش و تغییر اعضا کارگروه در مدت‌های مشخص و کوتاه، شاهد خلق و اجرای آثار متنوعی خواهیم بود که ناشی از سلیقه نگاه متفاوت اعضا کارگروه خواهد بود.
مشکلات هنرمندان فعال در این حوزه در شهر کرمان چیست؟
مهمترین مشکلات موجود مشکل مالی است. طرف حساب ما در اجرای المان های شهری شهرداری است. در مرحله اول طرح شما به عنوان هنرمند که ساعت‌ها برای آن ایده و طرح وقت صرف کرده‌اید، جهت استعلام به فرد دیگری داده می‌شود تا آن هنرمند در مورد مبلغ کار شما نطر دهد. این کار به باور من کاری غیر اخلاقی است، زیرا این ایده منحصرا به خالق آن مربوط است و تمام حقوق کپی برداری آن در اختیار پدیدآورنده می‌باشد، در حالی که با این روش امکان کپی برداری از ایده‌های هنرمندان میسر می‌شود. از نگاه دیگر به جهت وضعیت اقتصادی و کمی کار، اصولا استعلام‌ها بر مبنای حداقل هزینه‌ها اتفاق می‌افتد و متاسفانه هنرمندان ما بجای ارزش‌گذاری منطقی و واقعی بیشتر در خلاف منافع یکدیگر حرکت می‌کنند. اگر انجمن تجسمی کرمان به عنوان مرجعی رسمی نسبت به رتبه‌بندی هنرمندان اقدام می‌نمود و هنرمندان بر مبنای آن درجه بندی می‌شدند چه در موضوع کارگروه و چه درمورد استعلام، شاهد چنین مشکلاتی نبودیم. به طور مثال وقتی رتبه و درجه هنرمندی مشخص باشد دیگر نیاز چندانی به اظهار نظر افراد مختلف در مورد ایده و طرح آن هنرمند نیست یا حداقل با این کار پیشنهاد کار و فراخوان کارهای فاخر به هنرمندان مطرح و دارای رتبه داده می‌شود و به قولی شاهد بررسی کارهای هنرمندان پیشکسوت و با سابقه در کنار هنرجویان نخواهیم بود از سوی دیگر با رتبه بندی هنرمندان دستمزد و هزینه‌ها هم رتبه‌بندی و دارای جدول مشخص می‌شود و شهرداری دیگر به چنین استعلام‌های غیر کارشناسانه‌ای نیاز ندارد و می‌تواند از انجمن تجسمی به عنوان مرجعی رسمی استعلام کند، همان کاری که در صنوف دیگر هم انجام می‌شود و اتفاقا از نظر بازرسی شهرداری به عنوان ناظر امری قانونی محسوب می‌شود تا استعلام صوری. همچنین نحوه پرداخت مالی به هنرمند معمولا طاقت فرسا و آزار‌دهنده است که باعث دلسردی برای ادامه کار می‌شود.
سخن و نکته پایانی شما در خصوص المان‌های شهری کرمان؟
نکاتی که لازم می دانستم را بیان کردم اما صحبت پایانی من به شهردار محترم است. مطمنا به باور من مهندس عالم زاده بهترین گزینه شهرداری کرمان حداقل در طی سال‌های گذشته بوده است ایشان با توجه به تخصص و نگرش مثبت‌شان نسبت به زیبا سازی و مسائل شهری سعی در رفع مشکلات و بهبود وضعیت شهر کرمان داشته و دارند اما پیشنهاد من به عنوان یک هنرمند به ایشان این است که صرفا از قشر دانشگاهی و افرادی که نگاه تئوری دارند، مشاوره نگیرند و در کنار این افراد به هنرمندان به اصطلاح بنده عمل‌گرا که تجربه عملی در ایده‌پردازی و اجرا دارند، نیز توجه نموده و از آنها نیز مشاوره بگیرند زیرا نظرات این افراد با توجه به بودنشان در میدان عمل به واقعیات‌های موجود نزدیک تر است، و به قولی به عمل کار براید به سخن‌دانی نیست.
