یادگاری‌های نوشته‌شده روی درختان، صندلی‌های اتوبوس، دیوار سرویس‌های بهداشتی و دیوارهای شهر،
یادگاری‌های نوشته‌شده روی درختان، صندلی‌های اتوبوس، دیوار سرویس‌های بهداشتی و دیوارهای شهر، سرویس‌های بهداشتی که شیر آب آن‌ها خراب است، پارک‌هایی که دیگر روشن نیستند، چون لامپ‌های آن‌ها را شکسته‌اند، وسایلی که به‌خاطر شکسته شدن یا هر آسیب دیگری، دیگر استاندارد نیستند یا اصلا نمی‌شود از آن‌ها استفاده کرد؛ همه‌ی ما با این موارد را در جاهای مختلف دیده‌ایم و می‌دانیم این‌ها آسیب‌هایی نیست که به خاطر مرور زمان و و بر اثر استفاده ی زیاد ایجاد شده باشد. بلکه کار کسانی است که بی‌هدف اقدام به تخریب وسایل و تجهیزات عمومی که متعلق به همه‌ی شهروندان است و برای ساخت آن‌ها از پول تک‌تک ما هزینه شده است، می‌کنند.
به این قبیل رفتارهای ناهنجار اجتماعی، وندالیسم یا تخریب‌گری اجتماعی و شهری و به افرادی که این کارها را انجام می‌دهند، وندال یا تخریب‌گر گفته می‌شود.
اما علت اصلی تمایل برخی افراد به تخریب وسایل و تجهیزات عمومی چیست؟ وندالیسم در شهر کرمان سالانه چقدر به تجهیزات شهری خسارت می‌زند و از چه راه‌هایی می‌توان این رفتار ناهنجار اجتماعی را کاهش داد؟ برای پاسخ به این سوال‌ها با دکتر «محمدرضا محمدرضاخانی» معاون خدمات شهری شهرداری کرمان گفت‌وگو کردیم.
تمایل به تخریب تجهیزات عمومی و شهری را ناشی از چه می‌دانید؟ چه عواملی باعث می‌شود افراد تمایل به تخریب اموال عمومی پیدا کنند؟
یکی از دلایلی که روحیه‌ی تخریب‌گری را در برخی افراد به وجود می‌آورد، این است که ما به محله‌های کم‌درآمد توجه کمی داشته‌ایم؛ اگر مدیران شهری برای توزیع خدمات، بالای شهر و پایین شهر را یکی بدانند، تمایل افراد به تخریب‌گری خیلی کم می‌شود. اگر کسی که در منطقه‌ی محروم زندگی می‌کند و کسی که در منطقه‌ی مرفه است، از امکانات شهری یکسان برخوردار باشند، وندالیسم بسیار کم می‌شود؛ اما اگر توزیع خدمات عادلانه نباشد، کسی که از منطقه‌ی محروم سوار اتوبوسی در منطقه‌ی مرفه شهر می‌شود و تفاوت کیفیت خدمات را مشاهده می‌کند، ناخودآگاه می‌خواهد به این تجهیزات که آن‌را متعلق به خود نمی‌داند، آسیب بزند و خشم خود را با تخریب وسایل عمومی خالی کند. البته در مورد برخی افراد هم تمایل به تخریب و اذیت و آزار می‌تواند ریشه‌ی روانی داشته باشد؛ ولی ما به‌عنوان مدیران شهری باید تلاش کنیم امکانات مساوی را برای همه‌ی مردم شهر در همه‌ی مناطق شهر فراهم کنیم. شهردار، سیستم شهرداری و شورای اسلامی شهر کرمان هم به این نتیجه رسیده‌اند و واقعا در این زمینه تلاش می‌کنند. امروز همان‌طور که یک پارک بزرگ و مجهز به نام پارک مادر را در منطقه‌ی بالای شهر داریم، پارک بزرگ ریحانه را هم در منطقه‌ی پایین‌تر شهر داریم و مردم در محله‌های مختلف می‌توانند از امکانات این پارک‌ها ازجمله بخش ویژه‌ی بانوان استفاده کنند؛ ضمن این‌که درختان پارک ریحانه بزرگ‌تر، سرسبزتر و زیباتر از پارک مادر است. در منطقه‌ی دیگر شهر در جنگل قائم، دریاچه‌ای درست کرده‌ایم که زیبایی و طراوت خاصی را به این منطقه داده است. زمین‌های ورزشی که در جنگل قائم ساخته شده یا در حال ساخت است ازجمله زمین والیبال ساحلی که مسابقات استانی در آن‌جا برگزار می‌شود و زمین تنیس و بدمینتون در حال ساخت است، بخشی از امکاناتی است که همه‌ی مردم از هر سطح و طبقه‌ای به جنگل قائم آمده و از آن‌ها استفاده می‌کنند. همان‌طور که پارک مادر را در منطقه‌ی مرفه شهر داریم، در حال ساخت پارک پدر در خیابان شهدا هستیم که یکی از بهترین و بزرگ‌ترین پارک‌های شهر کرمان خواهد شد و در آینده‌ی نزدیک افتتاح می‌شود. هدف ما این است که امکانات را به‌طور مساوی بین مردم تقسیم کنیم؛ مناطق مختلف را جدا نکنیم و بالا و پایین نبینیم. همه‌ی مسئولان باید این‌گونه فکر کنند. اگر تفکیک به وجود نیاید، تخریب‌گری هم کم‌تر خواهد بود. اگر امکانات در مناطق مختلف شهر عادلانه و مساوی توزیع شود و باز هم شاهد تخریب‌گری برخی افراد باشیم، آن وقت باید دنبال ریشه‌های روانی در این افراد باشیم. چنین افرادی بدون دلیل خاصی تمایل به تخریب در هر شرایطی را دارند.
وندالیسم شهری در شهر کرمان سالانه چقدر خسارت و هزینه‌ی اضافه برای شهرداری ایجاد می‌کند و بیش‌تر در مورد چه وسایلی رخ می‌دهد؟
تخریب بیش‌تر در پارک‌ها انجام می‌شود و بیش‌ترین تخریب متوجه سرویس‌های بهداشتی و شیرآلات آن‌ها، سطل‌های زباله و فضای سبز و گل‌هاست. تمام پارک‌ها وسایل‌بازی، گلدان‌ها و درختان می‌توانند در معرض تخریب قرار گیرند و شهرداری را متحمل هزینه کند. خوش‌بختانه با تغییر جنس صندلی اتوبوس‌ها از پلاستیکی به فایبرگلاس، میزان تخریب آن‌ها کم‌تر شده است. اما هم‌چنان شاهد شکستن شیشه‌های اتوبوس‌ها توسط تخریب‌گران هستیم. شکستن لامپ‌های پارک‌ها، تخریب وسایل سرویس‌های بهداشتی، تخریب سیستم آبیاری قطره‌ای در فضاهای سبز شهری، شکستن و آتش زدن درختان و در مجموع تخریب‌هایی که توسط افراد تخریب‌گر به اتوبوس‌ها، پارک‌ها و فضای سبز، وسایل بازی و جدول‌های خیابان‌ها در شهر کرمان وارد می‌شود سالانه 700 میلیون تومان به شهرداری خسارت وارد می‌کند.
با توجه به این‌که طراحی اصولی مبلمان شهری و استفاده از مصالح خاص می‌تواند موجب کاهش میزان تخریب این تجهیزات عمومی شود، در حال حاضر وضعیت مبلمان و تجهیزات شهری کرمان در این زمینه چگونه است؟ آیا شهرداری کرمان در زمان طراحی و ساخت مبلمان شهری به این مساله توجه می‌کند؟
برای طراحی و ساخت مبلمان شهری، اصل ما بر همین است که از تجهیزات و مصالحی استفاده شود که امکان تخریبِ کم‌تر و دوام بیش‌تری داشته باشد؛ اما در مورد برخی وسایل، استحکام آن‌ها با زیبایی‌شان تضاد پیدا می‌کند. شهرداری برای طراحی و ساخت مبلمان شهری پارک‌ها و وسایل بازی کودکان فراخوانی داده و از بخش خصوصی خواسته‌ایم محصولات خود را در این زمینه عرضه کنند؛ موافقت ما با این طرح‌ها منوط به استحکام و گارانتی این وسایل است.
برنامه‌ی خرید میز پینگ‌پنگ شیشه‌ای را برای پارک مادر داریم اگر ببینیم مردم محافظت و استفاده‌ی صحیحی از این میز داشته باشند، کم‌کم میزهای پینگ‌پنگ سیمانی را با میز شیشه‌ای جای‌گزین می‌کنیم؛ چون روی میز شیشه‌ای بهتر می‌شود این ورزش را انجام داد و استانداردتر است.
آیا شهرداری برای آموزش و اطلاع‌رسانی بیش‌تر در مورد هزینه‌های تخریب اموال عمومی که در نهایت از جیب خود مردم کسر می‌شود، اقدام خاصی انجام داده است؟
ما همیشه در جلسات و صحبت‌های خود از مردم خواسته‌ایم مراعات کنند. این برنامه را داریم که در پارک‌ها بنرهایی نصب شود مبنی بر این‌که هزینه‌ی ساخت آن پارک چقدر بوده و اگر شهروندان برای حفظ آن تلاش کنند، یکی از کارهایی که از محل حفظ این سرمایه می‌توانیم انجام دهیم ساخت یک پارک دیگر در نقطه‌ی دیگری از شهر است.
چه راه‌کارهایی برای کاهش پدیده‌ی وندالیسم شهری به‌ویژه در مورد شهر کرمان وجود دارد؟
مردم باید بدانند وسایل عمومی که تخریب می‌شود از پول خودشان و از محل عوارضی است که به شهرداری می‌پردازند؛ بنابراین سود و زیان هر رفتاری که با این وسایل داشته باشند، متوجه خودشان است. شهرداری هم باید از وسایلی استفاده کند که امکان تخریب آن کم‌تر و ماندگاری‌اش بیش‌تر باشد. اما فرهنگ‌سازی موثر‌ترین کار است. صدا و سیما و مدارس، از مهد کودک تا دبیرستان و دانشگاه‌ها در این زمینه می‌توانند خیلی موثر باشند. باید آن‌ها را برای نگه‌داری و حفظ اموال و تجهیزات عمومی ترغیب کرده و آموزش دهیم. یک روز کسی کمربند ایمنی نمی‌بست؛ اما با فرهنگ‌سازی‌های گسترده‌ای که انجام شد، امروز همه به محض سوار شدن بر خودرو، کمربند ایمنی می‌بندند؛ در این مورد صرفا جریمه کارساز نبوده، بلکه فرهنگ‌سازی هم شده است. صدا و سیما باید در زمینه‌ی فرهنگ‌سازی برای حفظ وسایل و تجهیزات عمومی وارد شود و این باور را در ذهن مردم نهادینه کند که دود تخریب وسایل عمومی درنهایت به چشم خودمان می‌رود.
باید به مردم آموزش دهیم؛ درگذشته مشکل زیادی در مورد کندن گل‌هایی که شهرداری در نقاط مختلف شهر می‌کاشت، داشتیم که برخی افراد گل‌ها را بدون هیچ منفعت و دلیل خاصی می‌کندند؛ اما خوش‌بختانه امروز این مشکل تا حد زیادی رفع شده است. فرهنگ‌سازی مهم‌ترین راه‌کار برای حل مشکل وندالیسم شهری است.
نکته‌ی دیگر که در مورد هر اقدامی توسط مدیران شهری باید در نظر گرفته شود، این است که ما باید علمی، اصولی، با برنامه و برای مردم کار کنیم؛ نه این‌که سلیقه‌ای و مطابق خواست و نظر یک شخص خاص تصمیم بگیریم. باید برنامه‌های بلندمدتی که برای پیش‌رفت شهر ریخته می‌شود را ادامه دهیم. اگر همه‌ی مردم و مسئولان در راستای مصلحت و پیش‌رفت شهر به پیش بروند، بسیاری از مشکلات و ناهنجاری‌های شهری از بین می‌رود.
فهیمه رضاقلی
