مرجان افشاری راد - آنچه میخوانید گفتوگو با احمد صدری است که در چند سال اخیر دبیر جشنواره موسیقی نواحی ایران بوده و امسال هم. در این گفتوگو از ایشان پیرامون ویژگیها و برنامههای جشنواره امسال پرسیدهایم.
در ابتدا میخواهم خواهش کنم درباره محور جشنواره امسال که «منظومهخوانی عاشقانه» انتخاب شده، توضیح دهید؟
طبق برنامهای که طراحی شده، سال پیش منظومههای حماسی را داشتیم و امسال ترجیح دادیم که روی منظومههای تغزلی متمرکز باشیم؛ چه منظومههای ادبیات کلاسیک ایران، از قبیل: خمسه نظامی که در بعضی مناطق ایران با ساز و بدون ساز خونده میشود و فقط نغمه آوازی است، چه مقامها و منظومههای تغزلی و عاشقانهای که در میان اقوام مختلف ایران با گویشهای بومی و تحت تاثیر فرهنگ منطقهای رایج است و در واقع شاعرها و خنیاگرها آنها را سرودهاند و با کلام و ملودی ممزوج کردهاند و با آواز و ساز آنها را ارائه میکنند.
همانطور که میدانید حیات اجتماعی ما صورتهای مختلفی دارد که یکی از این صورتها همین منظومههای عاشقانه است. به نظر میرسد این منظومهها که در مناطق مختلف ایران رایج است، رپرتوارهای مهمی است که علاوه بر انواع ملودیها، انواع وزنها، انواع شعر و تلفیق شعر و موسیقی را در خود نهفته دارد و این قدرت که نوازنده بتواند شعری بسراید و هم زمانش ملودی را همراه با ساز خلق کند، حایز اهمیت ویژه است. و به همین دلیل ما باید به این فرهنگ موسیقایی توجه کنیم.
این در حالی است که میبینیم متاسفانه در حال حاضر گرایشی پیدا شده مبنی بر اینکه همه چیز را تحت تاثیر فضای اجتماعی و سرعت حاکم بر زندگی مدرن، مینیمال، و سریع اجرا کنیم. حال آنکه انسان برای عمیق شدن، نیازمند طمانینهای است که در فرهنگ موسیقایی یاد شده مستتر است. در این بین این منظومهها علاوه بر مباحث موسیقیایی، چون با حکمت آمیخته هست، خود به خود نوازنده را هم به لحاظ معرفتشناسی قوی میکند. و تمرکز ما بر این منظومهها به نیت بازتولید این فرهنگ است. و ما از این جهت که این تذکر را بدهیم، تم اصلی جشنواره را بر این موضوع قرار دادهایم.
لطف میکنید بفرمایید جشنواره امسال چه بخشهایی دارد؟
همون طور که در جریاناید، در این چندساله که در خدمت عزیزانمان در جشنواره موسیقی نواحی هستم، تلاشم بر این بوده که تنها و فقط به مقوله موسیقی جشنواره نپردازیم؛ بلکه علاوه بر آن به مباحثی که پیرامون موسیقی اقوام ایران وجود دارد نیز، بپردازیم. در دورههای قبل، یک دوره اختصاص دادیم به مستندهای موسیقیایی، یک دوره اختصاص دادیم به تجلیل و حمایت از سازهای موسیقی اقوام ایران، یک دوره اختصاص دادیم به معرفی پژوهشگران بومی که در مناطق مختلف هستند؛ امسال هم یک بحث نمایشگاهی داریم از سازهای موسیقی اقوام ایران که با همکاری موزه موسیقی ایران در در تهران انجام میپذیرد و در این برنامه بعضی از سازهای موسیقی اقوام مختلف ایران را همراه با پلتهایی از معرفی سازها و نوازندهها در باغ موزه هرندی نمایش خواهیم داد. یک بخش دیگری هم که امسال داریم، نمایشگاهی از آثار عکاسهای ایرانی از نوازندگان موسیقی مناطق مختلف ایران است و مسئول این بخش هم آقای منوچهر تتری است که هنرمند عکاسی است که در ایلام ساکن است و مسئول و متولی این ماجرا است. این نمایشگاه در موزه هنرهای معاصر صنعتی کرمان برگزار میشود.
مورد دیگر امسال، نمایشگاه کتاب؛ «سیدی»های صوتی و تصویری مناطق مختلف ایران هست که برگزار میشود.
طبق روال 3 سال قبل، طی 3 روز جشنواره هر صبح ساعت ده تا دوازده در سالن تماشاخانه واقع در هتل پارس کرمان برنامه پژوهشی داریم.
اجراهای موسیقیایی را در دو بخش فضای باز و فضای بسته برگزار خواهیم کرد.
ظاهرا نوازندگانی از جشنواره جوان موسیقی نواحی نیز در جشنواره کرمان شرکت میکنند؟
بله؛ امسال برگزیدهها و نفرات اول گروه سنی جیم جشنواره جوان موسیقی نواحی را به جشنواره دعوت کردهایم که پیوندی بین این دو جشنواره برقرار شود؛ این عزیزان در سالن اتاق بازرگانی اجرای برنامه خواهند داشت.
در طول جشنواره هرشب نیز در فضای باز در کاروانسرای گنجعلیخان برنامههایی را به صورت ساز و آواز، تک نوازی و گروه نوازی خواهیم داشت.
علاوه بر موضوع و شکل اجرا آیا جشنواره امسال ویژگی خاصی هم دارد؟
از جمله ویژگیهایی که این دوره جشنواره دارد، حضور خانمها است. امسال به خاطر استقبالی که از جانب خانمها صورت گرفت. امسال چند گروه خانم داریم که صرفا با ساز اجرای برنامه خواهند داشت. این گروهها از استانهای خراسان، هرمزگان و کرمانشاه به صورت تکنوازی و گروهنوازی اجرا خواهند داشت.
با چه رویکردی از برگزیدههای جشنواره جوان دعوت کردید؟
میخواستیم این جشنوارهها به هم متصل شوند و حالت جزیرههایی جدا از هم پیدا نکند. از طرفی دیگر هم مدام این زمزمه را میشنویم که: موسیقی نواحی از بین رفته و جوانها دیگر به آن تمایلی ندارند و از دست رفتهاند! حال آنکه ما معتقدیم فرهنگ موسیقیایی ما جزئی از حیات اجتماعی ما است و همچنان زنده و پویا است. قصوری اگر هست از ما است که امکان بروز و ظهوری برای این جوانان فراهم نکردهایم.
در حالی که میبینیم امروزه جوانهایی که کار میکنند، نه تنها هیچ دست کمی از نوازندههای کهنسالی که در گذشته بودند، ندارند، بلکه بهنظر میرسد که حتی در برخی از عرصهها بهتر از آنها هم هستند و آگاهانهتر به این مساله میپردازند.
بخش دیگری که امسال قائل شدیم، اجرای خاندانهای هنری است که بعضا سه نسل را روی صحنه میاورد: پسر، پدر و پدر بزرگ. که عملا یک جریان پرقدرت موسیقایی را نشان میدهد.
امسال اتفاق خاص دیگری که افتاده این است که ما ۳8 دانشجوی رشته کارشناسی ارشد موزیکولوژی را به جشنواره دعوت کردهایم که حضور داشته باشند و تحت نظارت خانم دکتر مریم قرهسو پیرامون اجراهای جشنواره پژوهش میکنند و مقاله مینویسند که تدوین و منتشر خواهد شد. ما پارسال گزارش جشنواره را همراه با مقالات علمی با موضوع منظومه خوانی در قالب کتاب تولید کردیم که توسط بخش خصوصی در انتشارات «آروند» چاپ شد. امسال هم تلاش داریم که مقالات این عزیزانی که تحت نظارت سرکار خانم دکتر قرهسو حضور پیدا میکنند را، هم در قالب کتاب و هم در سایتهای معتبر منتشر بکنیم و در اختیار همه بگذاریم. با این هدف که بتوانیم نسل جوان را در شاخههای مختلف درگیر کارهای جشنواره بکنیم تا این عزیزان آرام آرام خودشان دستاندر کار و در نهایت متولی جشنواره شوند.
طبق روال جشنواره که در امور مشورتی به صورت چرخشی عمل میشود، امسال خوشبختانه در شورای سیاستگذاری در خدمت جناب محمدرضا درویشی، جناب علی اکبر شکارچی و سرکار خانم دکتر مریم قرهسو هستیم و همچنین عزیزان دیگری همچون فریبرز رستمی و صادق چراغی نیز در بحث انتخاب و اجراهای صحنهای در کرمان نیز به ما کمک میکنند.
امسال اتفاق خوب دیگری هم که افتاد، این بود که استاندار محترم کرمان جناب آقای دکتر فدایی واقعا پشت کار ایستاد و بر خلاف سالهای قبل که هیچ دستگاهی همکاری نمیکرد، امسال به دلیل حمایت استاندار، تمام دستگاهها موظف به همکاری شدند و بالاخره اتفاقی که در این چند سال من خیلی دلم میخواست، بیفتد این بود که کرمان از ظرفیت گردشگری خود در کنار این جشنواره موسیقایی استفاده کند، که اتفاق افتاد؛ توریسم موسیقایی خود عاملی است که میتواند در جهت رونق اقتصادی و توسعه پایدار شهر نقش فعالی ایفا کند. کرمان باید طی این یازده دوازده دوره جشنواره از ظرفیت گردشگری بهره فراوانی میبرد که متاسفانه تا امسال این اتفاق نیفتاده و امیدواریم از امسال کلید بخورد. اگر از ظرفیت یاد شده استفاده شده بود ما اکنون نباید مشکل مالی میداشتیم. نباید مجبور میشدیم، تعداد گروهها را کم کنیم یا از دستمزدها بکاهیم و یا برای ایاب و ذهاب هنرمندانمان برای مسافتهای بسیار طولانی از از اتوبوس استفاده کنیم، بلکه اسپانسرها باید دست و پا میشکستند که حاضر بشوند که در این جشنوارهها سرمایهگذاری کنند. بههر حال خوشبختانه امسال اتفاقات مثبتی رقم خورده. آقای فعالی مدیرکل میراث فرهنگی استان نیز همکاری خوب و مثبتی داشتند و مکانهای مناسبی در اختیار جشنواره قرار دادند و برای اولین بار یک بسته مسافرتی را برای گردشگران داخلی و خارجی تعریف کردند. انشااله که این شروع بتواند به جلب توریسم و نهایتا رونق شهر کمک کند. بههرحال جای خوشبختی است که در دوازدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران، اولین حرکت در زمینه گردشگری موسیقی برداشته شده است و بنابراین شرکتهای بسیاری وارد شدند و بستههای مسافرتی برای گردشگران ارائه کردند. امیدواریم همین شرکتها در سال های آینده اسپانسر جشنواره موسیقی نواحی شوند. اگر بخش خصوصی اسپانسر جشنواره شود، بی شک این رویداد در ابعاد بزرگتری برگزار خواهد شد.
همچنین شهردار محترم کرمان نیز در تبلیغات شهری و حمایت از برگزاری جشنواره ورود و حمایت کردند که طبیعتا به ما و شما احساس دلگرمی میدهد.
البته بنده امیدوارم خود مردم کرمان از این موقعیت بیشترین بهره را ببرند.